177,866 matches
-
fel de pòtnia theròn sau stăpână a animalelor; zeul ¾așameli, care ascunde armatele În marș etc. O trăsătură caracteristică a panteonului hatic este faptul că unele divinități sunt invocate cu nume dublu, unul valabil Între zei și unul Între oameni. Textele În limba palaică sunt foarte puține și greu de Înțeles; totuși, se consideră că cele zece divinități pentru care sunt prevăzute ofrande În ritualul „cuvântul pâinii” (CTH 751), recitat În timpul sărbătorii pentru zeul Zaparwaxe "Zaparwa", sunt divinități „palaice” (Kammenhuber, 1959
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
pentru zeul Zaparwaxe "Zaparwa", sunt divinități „palaice” (Kammenhuber, 1959, pp. 2-40; Carruba, 1970, Wörterbuch și la definițiile relative). Astfel, pe primul loc, și din acest motiv este considerat divinitatea principală din panteon, se află figura lui Zaparwa (Ziparwaxe "Ziparwa" În textele hitite); acesta este probabil un zeu al furtunii și/sau al vegetației. Mai sunt atestați și zeul Tiyazxe "Tiyaz", divinitate solară, al cărui nume este legat de rădăcina indo-europeană *dð¶u(cf. hititul șiuși luvianul Tiwatxe "Tiwat"), și „duhul curții
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
mediul hatic (Kata¿zipurixe "Katah~zipuri", ¾așameli, Kamana și, poate, Șauș¿allaș) sau sunt desemnate cu un nume colectiv, În care sufixul palaic -(i)keș (de plural) se unește cu nume hitite (Ilaliyantikeș, Gulzannikeșxe "Gulzannikeș", Uliliyantikeșxe "Uliliyantikeș"). În corpus-ul textelor luviene figurează unele divinități comune luvienilor și hitiților, cum ar fi zeul furtuniixe "zeul furtunii", Tar¿un(t)axe "Tarh~un(t)a", zeul/lună, Armaxe "Arma", și zeița magiei, Kamrușepa. Altele par a fi În mod autentic luviene, preluate
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
aparte avem În cazul divinităților al căror cult este celebrat de „cântărețul din Kaniș” (Jakob-Rost, 1971) sau de „oamenii din Neșa” În limba „neșită” (denumirea pe care hitiții o dau propriei lor limbi). Într-adevăr, pe lângă zeii deja menționați În legătură cu textele din coloniile asiriene (vezi subcapitolul 1), mai apar și alții, dintre care Îi amintim pe ¾așameli, Kamrușepa, Telipinuxe "Telipinu" și grupul indicat de ideograma D7.7.BI („Heptada”). Fiind așadar vorba despre un panteon compozit, alcătuit din divinități de origini
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
În parte originea unei divinități și atribuția acesteia Într-un anumit mediu istorico-religios. Panteonul hitit apare deci ca un panteon eterogen, În care figurile divine nu rezultă Întotdeauna clar din trăsăturile lor individuale; mai mult, informațiile care se găsesc În texte sunt adesea contradictorii și insuficiente. Doar zeitățile principale și unele figuri mitologice prezintă caracteristici proprii, În timp ce pentru toate celelalte există tendința de a crea tipuri, cu diferențe minore chiar și din punct de vedere iconografic. Cu toate acestea, panteonul, În
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
localități ajung să se afirme mai ales zeitățile din grupul cetăților meridionale. Într-adevăr, după cucerirea hitită, Zalpa Își pierde rapid importanța, iar izvoarele Încep să ne ofere puține atestări; Li¿zina Își menține o prezență limitată aproape exclusiv la textele mitologice, ca locuință a unor divinități; Nerikxe "Nerik" dobândește un rol autonom, fiind centrul de cult al unui zeu local al furtunii. În schimb, divinitățile de la Hattușaș, Arinnaxe "Arinna" și Zippalanda, dobândesc un rol central În cultul statului hitit: În
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
secolului al XIII-lea. În jurul acestui nucleu fundamental de divinități, care Își menține propriul caracter central până la sfârșitul imperiului hitit, s-a organizat un panteon esențialmente hatic, cu câteva excepții: panteonul documentat de așa-zisele liste pseudocanonice 1, prezente În textele sărbătorilor, Începând cu sărbătorile hitite vechi, cum ar fi cea a furtunii (CTH 631)2 și KI.LAM (CTH 627)3, și ajungând la cele din epoca imperială, cum ar fi sărbătoarea AN.TA¾.ȘUMSAR (CTH 625)1 sau sărbătoarea
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
pentru oameni și zei; Însă doar de la zei emană esența divină, o mireasmă (warșula) care produce efecte benefice pentru om și natură. Zeii sunt veșnici, deși În mituri apar și unii zei care se nasc și mor. În ceea ce privește nașterea divinității, textul cel mai semnificativ este așa-numita Teogonia, care descrie nașterea excepțională a zeului furtunii și a altor zei. Conceptul de naștere a divinității este implicit În existența zeilor „fii”, ca Mezzulla și Șarruma. Într-un fragment din mitul dispariției zeului-Soarexe
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
pe oamenii răi, el care Îi lovește În cap pe oamenii răi și Îi nimicește ca pe niște șakșakiluș (Appuxe "Appu", A I 1-5). Ideea de dreptate divină, precum și ideea necesității de a apela la ea stau la baza compunerii textelor rugăciunilor pe care suveranii hitiți le adresează zeilor; acestea reprezintă una dintre expresiile cele mai semnificative ale relației om-zeu. În momentele de mare dificultate, cauzate de atacurile dușmanilor, de molime, de Întreruperi ale celebrării cultului, de conflicte interne ale familiei
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Singer, 1983, 1984). Legătura strânsă Între magie și religie, care se poate identifica În anumite rituri și acțiuni simbolice prevăzute de cultul de stat (esențialmente În cazul sărbătorilor și rugăciunilor), se manifestă pe deplin În ritualurile magice și În descântece. Textele legate de acest tip de ceremonie sunt, aproape În totalitate, ritualuri pe care le putem defini mai corect „anti-magie”, folosite În scopul de a oferi un remediu cu ajutorul formulelor și faptelor magice la situațiile anormale provocate de impuritatea adusă de
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
sau o vrăjitoare (MUNUSȘU.GI, „bătrână”); uneori Însă ritualul este oficiat de personaje diverse: preoți, ghicitori, „unși” (o categorie specială de preoți), medici, hierodule, moașe și alte persoane a căror profesie nu este indicată (Gurney, 1997, pp. 43-47). În general, textele specifică numele țării de proveniență, precum și numele specialistului căruia Îi este atribuită codificarea ritualului respectiv, considerat probabil cel mai eficient, menit să rămână model pentru aplicațiile ulterioare. țara de origine a magului sau a vrăjitoarei și folosirea formulelor În limbi
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
este foarte variat și complex; la formarea sa au contribuit elemente culturale de diferite origini, anatoliene sau extra-anatoliene, așa cum reiese din unele mituri bilingve (hatico-hitite și hurrito-hitite), asimilate și reelaborate În mod autonom de scribii și preoții din Hattușaș. Tipologia textelor mitologice nu conduce la un singur model, ci variază În funcție de originea și funcția motivelor mitice; Înșiși hitiții disting trei tipuri principale de texte: invocațiile/evocările, povestirile și cântecele (Pecchioli Daddi-Polvani, 1990). Există totuși numeroase fragmente care, atât În hitită, cât
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
bilingve (hatico-hitite și hurrito-hitite), asimilate și reelaborate În mod autonom de scribii și preoții din Hattușaș. Tipologia textelor mitologice nu conduce la un singur model, ci variază În funcție de originea și funcția motivelor mitice; Înșiși hitiții disting trei tipuri principale de texte: invocațiile/evocările, povestirile și cântecele (Pecchioli Daddi-Polvani, 1990). Există totuși numeroase fragmente care, atât În hitită, cât și În alte limbi (hatică, hurrită, luviană, palaică), nu pot fi trecute În categoria miturilor cunoscute, dar confirmă bogăția și vitalitatea mitologiei anatoliene
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
În concepția religioasă hitită, În urma Îndepărtării divinității căreia Îi revine respectiva sferă de influență; zeul se Îndepărtează pentru că s-a mâniat, magia Îl domolește, iar el se Întoarce pentru a-și Îndeplini funcția protectoare. Celxe "Cel" mai vestit dintre aceste texte Îl are ca protagonist pe Telipinuxe "Telipinu", vechiul zeu anatolian al furtunii și al vegetației. Zeul Înfuriat se retrage și totul este acoperit de negură; el se ascunde Într-o pădure, luând cu el fertilitatea și, drept urmare, zeii, invitați la
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
și alte zeități puternice. Kumarbi Încearcă În zadar să scape de sperma lui Anu, scuipând; În cele din urmă i se vor naște fii, după o sarcină chinuitoare și extraordinară, având În vedere natura masculină a lui Kumarbi. Din păcate, textul care a conservat acest mit este foarte deteriorat și nu putem ști cum și În ce condiții Kumarbi a fost detronat de zeul furtunii; Însă preluarea puterii de către acesta poate fi presupusă din alte mituri ale ciclului, care povestesc tocmai
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
o variantă hitită, una hurrită și una akkadiană, precum și mitul babilonian al potopului, al cărui personaj principal este eroul Atram¿așiș; acest mit s-a păstrat Într-o redactare hitită și una akkadiană. Tot de origine extra-anatoliană mai sunt: un text mitologic legat de divinitatea Ba’l, Elkunirșaxe "Elkunirșa" și Așertuxe "Așertu", căruia Îi urmează un ritual de purificare pentru Ba’l, și câteva fragmente dintr-un ciclu de lupte ale zeului furtunii, precum și un mit despre muntele Pișaișaxe "Pișaișa" care
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
căruia Îi urmează un ritual de purificare pentru Ba’l, și câteva fragmente dintr-un ciclu de lupte ale zeului furtunii, precum și un mit despre muntele Pișaișaxe "Pișaișa" care Încearcă să o agreseze pe Iștarxe "Iștar". Nu pot fi asimilate textelor mitologice studiate până acum texte ca „Istoria lui Appuxe "Appu"”, și „Istoria vacii, a zeului-Soarexe "Soare" și a pescarului”, lucrări erudite, cu conotație etică aparte, În care povestirea intenționează să dea mărturie despre măreția și dreptatea divinităților invocate În partea
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
de purificare pentru Ba’l, și câteva fragmente dintr-un ciclu de lupte ale zeului furtunii, precum și un mit despre muntele Pișaișaxe "Pișaișa" care Încearcă să o agreseze pe Iștarxe "Iștar". Nu pot fi asimilate textelor mitologice studiate până acum texte ca „Istoria lui Appuxe "Appu"”, și „Istoria vacii, a zeului-Soarexe "Soare" și a pescarului”, lucrări erudite, cu conotație etică aparte, În care povestirea intenționează să dea mărturie despre măreția și dreptatea divinităților invocate În partea de Început, respectiv zeul-Soare și
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Parola del Passato, Napoli. RHA Revue Hittite et Asianique, Paris. RIA Reallexikon der Assyriologie, Berlin. RSO Rivista degli Studi Orientali, Roma. SCO Studi Classici e Orientali, Pisa. SMEA Studi Micenei ed Egeo-Anatolici, Roma. StBoT Studien zu den Boðazköy-Texten, Wiesbaden. TdH Texte der Hethiter, Heidelberg. UF Ugarit-Forschungen, Neukirchen-Vluyn. VBoT A. Goetze (a cura di), Verstreute Boghazköi-Texte, Marburg 1930. ZA Zeitschrift für Assyriologie und verwandte Gebiete, Leipzig-Berlin. BibliografieTC "Bibliografie" Având În vedere vastitatea bibliografiei științifice legate de religiile anatoliene, indicăm aici doar lucrările
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
of Kizzuwatna and the Date of the Sunassura Treaty”, În Or, nr. 55, pp. 424-445. Beckman, G.M. (1989), „The Religion of the Hittites”, În Biblical Archaeologist, iunie-septembrie, pp. 98-108. Bittel, K. (1977), Gli Ittiti, Milano. Carruba, O. (1970), „Das Palaische: Texte, Grammatik, Lexikon”, StBoT nr. 10, Wiesbaden. Carter, C. (1962), Hittite Cult-Inventories, Diss. Chicago. Collins, B.J. (1989), The Representation of Wild Animals in Hittite Texts, Diss. Yale. Del Monte, G. (1987), „Inferno eparadiso nel mondo hittita”, În P. Xella (coord.), Archeologia
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
54-73. Güterbock, H.G. (1982), Les Hiéroglyphes de Yazilikaya. A propos d’un travail récent, Paris. Haas, V. (1970), Der Kult von Nerik, Roma. Haas, V. (1984), „Die Serien itkahi und itkalzi des AZUPriesters, Rituale für Tasmisarri und Tatuhepa sowie weitere Texte mit Bezug auf Tasmisarri”, În ChS, 1/I, Roma. Haas, V. (1988a), „Magie und Zauberei. B. Bei den Hethitern”, În RIA, nr. 7, pp. 234-255. Haas, V. (1988b), „Betrachtungen zur Rekonstruktion des hethitischen Frühjahrsfestes (EZEN purulli-yas), În ZA, nr. 78
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
von Kanes»”, În H. Klengel (coord.), Beiträge zur sozialen Struktur des alten Vorderasien, Berlin, pp. 111-115. Kammenhuber, A. (195), „Die protohattisch-hethitische Bilinguis vom Mond, der vom Himmel gefallen ist”, În ZA, nr. 51, pp. 102-123. Kammenhuber, A. (1959), „Das Palaische Texte und Wortschatz”, În RHA, nr. 64, pp. 1-92. Koșay, H.Z. și Akok, M. (1973), Alaca Hüyük Excavations. Preliminary Report on Research and Discoveries 1963-1967, Ankara. Kühne, O. (1975), „Hethitische Texte”, În Beyerlin W. (coord.), Religionsgeschichtliches Textbuch zum alten Testament
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
nr. 51, pp. 102-123. Kammenhuber, A. (1959), „Das Palaische Texte und Wortschatz”, În RHA, nr. 64, pp. 1-92. Koșay, H.Z. și Akok, M. (1973), Alaca Hüyük Excavations. Preliminary Report on Research and Discoveries 1963-1967, Ankara. Kühne, O. (1975), „Hethitische Texte”, În Beyerlin W. (coord.), Religionsgeschichtliches Textbuch zum alten Testament, Göttingen, pp. 169-204. Kümmel, H.M. (1967), „Ersatzrituale für den hethitischen König”, StBoT, nr. 3, Wiesbaden. Laroche, E. (1947), „Recherches sur les noms des dieux hittites”, În RHA, nr. 46, Paris. Laroche
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
city”, În Anatolica, nr. XVI, pp. 7-19. Neve, P. (1992), „Die Ausgrabungen in Bogazköy-Hattusa 1991”, În Archäologischer Anzeiger, nr. 3, pp. 307-338. Otten, H. (1950), „Die Gottheit Lelwani der Bogazköy-Texte”, În JCS, nr. 4, pp. 119-136. Otten, H. (1956), „Ein Text zum Neujahrsfest aus Bogazköy”, În OLZ, nr. 51, pp. 102-105. Otten, H. (1958), Hethitische Totenrituale, Berlin. Otten, H. (1964), „Die Religionen des alten Kleinasien”, În Handbuch der Orientalistik, nr. VIII, Religion, pp. 92-121. Otten, H. (1971), „Ein hethitisches Festritual (KBo
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
ed. a II-a, Stuttgart. Singer, I. (1983), „The Hittite KI.LAM Festival. Part One”, În StBoT, nr. 27, Wiesbaden. Singer, I. (1984), The Hittite KI.LAM Festival. Part Two”, În StBoT, nr. 28, Wiesbaden. Starke, F. (1985), „Die keilschrift-luwischen Texte in Umschrift”, În StBoT, nr. 30, Wiesbaden. Starke, F. (1990), „Untersuchung zur Stammbildung des keilschriftluwischen Nomens”, În StBoT, nr. 31, Wiesbaden. Steiner, G. (1966), „Gott. D. Nach hethitischen Texten”, În RIA, nr. 3, pp. 547-575. Taracha, P. (1987), „Göttertiere und
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]