177,866 matches
-
În ediții meritorii destul de recente (pentru o bibliografie actualizată, cf. Kellens, 1989e, p. 43; 1991b, pp. 3 sq.). Ediția fundamentală a Avestei, pe care se bazează acum orice studiu filologic, este cea a lui K.F. Geldner (1889-1896). Fundamental pentru interpretarea textului este vocabularul iranian antic (avestică și persană veche)1 al lui Ch. Bartholomae (1904, Împreună cu Bartholomae, 1906): pe acest dicționar se bazează traducerea germană a lui F. Wolff (1910, pentru G³th³, Împreună cu traducerea lui Bartholomae), care reprezintă un esențial pas
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
esențial pas Înainte față de cea franceză a lui J. Darmesteter (1892-1893), care rămâne totuși importantă pentru unele aspecte. B. Schlerath (1968) a Început munca pregătitoare pentru un nou lexic avestic. De asemenea, există numeroase traduceri (uneori chiar cu ediții de text) ale G³th³ (cf. mai ales Bartholomae, 1905; Duchesne-Guillemin, 1948; Humbach, 1959 și 1991; Lommel 1971; Insler, 1975; Kellens-Pirart, 1988, 1990 și 1991; pe lângă cele ale Yasna 28, Lentz, 1955 și Yasna 33, Schmidt, 1985); există și traduceri ale Yașt În
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Yasna 28, Lentz, 1955 și Yasna 33, Schmidt, 1985); există și traduceri ale Yașt În Întregime (Lommel, 1927) sau ale unor imnuri individuale (vezi referințe bibliografice În Kellens, 1989e, p. 43, și Panaino, 1990a). 2. Literatura pahlavitc "2. Literatura pahlavi" Textele religioase pahlavi, care apar În mare parte În secolul al IX-lea d.Hr., sunt, fără Îndoială, după Avesta, cel mai important izvor pentru studierea zoroastrismului. Acestea sunt scrise Într-o limbă, numită limba pahlavi a cărților, care este un
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
literară a persanei medii (În jur de 300 Î.Hr-950 d.Hr), având o ortografie evident arhaică ce reflectă un stadiu al limbii precedent epocii sasanide (secolele III-IV d.Hr.), lucru demonstrat mai ales prin confruntarea cu ortografia medio-persană din textele maniheiste din Asia Centrală, reflectată, la rândul ei, de limba provinciei Fars din primele secole ale epocii sasanide. Numele pahlavi (pahlavș) a fost dat persanei medii din textele zoroastriene, nu cu semnificația originară (literal: „partă”), ci cu cea mai târzie de
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
III-IV d.Hr.), lucru demonstrat mai ales prin confruntarea cu ortografia medio-persană din textele maniheiste din Asia Centrală, reflectată, la rândul ei, de limba provinciei Fars din primele secole ale epocii sasanide. Numele pahlavi (pahlavș) a fost dat persanei medii din textele zoroastriene, nu cu semnificația originară (literal: „partă”), ci cu cea mai târzie de „eroic, antic”, folosită pentru a desemna cultura iraniană preislamică. Chiar și În privința literaturii pahlavi, rolul tradiției orale a fost foarte mare. Acest fapt este foarte important: texte
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
textele zoroastriene, nu cu semnificația originară (literal: „partă”), ci cu cea mai târzie de „eroic, antic”, folosită pentru a desemna cultura iraniană preislamică. Chiar și În privința literaturii pahlavi, rolul tradiției orale a fost foarte mare. Acest fapt este foarte important: texte scrise, de exemplu, În secolul al IX-lea și al X-lea d. Hr pot să aparțină, cel puțin unele părți consistente, unor epoci mult mai Îndepărtate și pot fi deci, prin conținutul lor, iar uneori chiar prin forma acestora
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
În secolul al IX-lea și al X-lea d. Hr pot să aparțină, cel puțin unele părți consistente, unor epoci mult mai Îndepărtate și pot fi deci, prin conținutul lor, iar uneori chiar prin forma acestora, mai vechi decât textele fixate În scris În epoci precedente, dar lipsite de o lungă tradiție orală anterioară. Pentru studierea acestei literaturi există, așadar, importante probleme cronologice care fac adesea ca perspectiva istorică să fie incertă. Cea mai mare parte a textelor pahlavi este
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
vechi decât textele fixate În scris În epoci precedente, dar lipsite de o lungă tradiție orală anterioară. Pentru studierea acestei literaturi există, așadar, importante probleme cronologice care fac adesea ca perspectiva istorică să fie incertă. Cea mai mare parte a textelor pahlavi este de interes religios (cf., În general, Tavadia, 1956; Pagliaro, 1960; Boyce, 1968a). În afară de versiunile și comentariile la Avesta, mai există opere importante cum ar fi Bundahișn („creație”), Zand-³g³hșh („cunoașterea prin intermediul Zand”), D¶nkard („fapte ale religiei”), Wizșdagșh³ ș
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
ș kustșg („motive pentru cordonul sacru”), Ard³ Wșr³z n³mag („cartea lui Ard³ Wșr³z”), Ș³yst n¶-ș³yst („permis și nepermis”), Zand ș Wahman Yasn („Zand-ul șpierdutuluiț Bahmnan Yașt”), J³m³sp n³mag („cartea lui J³m³sp”) sau Ay³dg³r ș J³m³spșg („memorialul lui J³m³sp), diferite texte handarz („precepte”) care constituie o adevărată literatură sapiențială căreia i-ar putea aparține D³dest³n ș M¶n½g ș Khrad („sentințele Spiritului Înțelepciunii”) etc. De asemenea, mai există și alte opere pahlavi, cu un conținut În principal politic, cum ar fi
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
cuprinde Yasna, inclusiv G³th³, Wid¶wd³d și N¶rangest³n. A rămas Însă foarte puțin din Yașt. O caracteristică aproape constantă a versiunii pahlavi este o traducere făcută cuvânt cu cuvânt, În aceeași ordine În care apar elementele unei fraze În textul avestic, al cărui limbă originală, iraniana orientală, era puțin cunoscută de traducătorii ecleziastici din epoca sasanidă; mai mult, În unele cazuri nu era cunoscută deloc, fapt ce reiese clar din versiunea pahlavi a G³th³. Ordinea „cuvânt cu cuvânt” produce o
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
pahlavi a G³th³. Ordinea „cuvânt cu cuvânt” produce o pahlavi destul de obscură, din moment ce structura celor două limbi este foarte diferită. De aici nevoia de a insera destul de frecvent glose, la care se adăugau comentarii și digresiuni, considerate capabile să explice textul avestic și să-l Îmbogățească cu noi informații păstrate mai ales În tradiția orală. Manuscrisele prezintă versiunile În pahlavi, cu glosele și comentariile, dezvoltate vers cu vers, frază cu frază. Chiar și textul pahlavi era memorat În Întregime. În acest
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
comentarii și digresiuni, considerate capabile să explice textul avestic și să-l Îmbogățească cu noi informații păstrate mai ales În tradiția orală. Manuscrisele prezintă versiunile În pahlavi, cu glosele și comentariile, dezvoltate vers cu vers, frază cu frază. Chiar și textul pahlavi era memorat În Întregime. În acest fel, ajung să facă parte din patrimoniul cultural și noțiuni derivate din doctrine străine, indiene, grecești, babiloniene, din moment ce clerul zoroastrian, sub impulsul dat de unii suverani cu o sensibilitate aparte pentru diferitele forme
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
matrimonial și probleme ce țin de ritual; Mard³farrokh ș Ohrmazdd³d³n, autor al Șkand-gum³nșg wiz³r În a doua jumătate a secolului al IX-lea, care se consolidează Într-o importantă operă apologetică a zoroastrismului În confruntarea cu Islamul, iudaismul, creștinismul, maniheismul. Textul ne-a parvenit În versiuni pazand (persană medie transcrisă cu caractere avestice) și sanscrită, datorită comunității de parsii din India. Deosebit de importante sunt Bundahișn și D¶nkard pentru conținuturile lor antologico-enciclopedice variate și pentru mărimea considerabilă (mai ales D¶nkard
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Bahman Yașt-ul pierdut (cf. Gignoux, 1986a, 1986b, 1985-1988), Împreună cu anxietățile și speranțele epocii În care au fost redate, când puterea Iranului și strălucirea Bunei Religii fuseseră serios compromise după căderea imperiului sasanid. La fel ca În cazul Avestei, și pentru textele pahlavi tradiția manuscrisă este relativ târzie, cea iraniană fiind În general mai veche, iar cea indiană mai târzie. Într-adevăr, texte zoroastriene au fost duse din Iran În comunitatea parsilor din India, Începând cu secolul al XIII-lea, unde au
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
și strălucirea Bunei Religii fuseseră serios compromise după căderea imperiului sasanid. La fel ca În cazul Avestei, și pentru textele pahlavi tradiția manuscrisă este relativ târzie, cea iraniană fiind În general mai veche, iar cea indiană mai târzie. Într-adevăr, texte zoroastriene au fost duse din Iran În comunitatea parsilor din India, Începând cu secolul al XIII-lea, unde au servit ca originale pentru copii succesive sau pentru traduceri În alte limbi (sanscrită, gujarati etc.), care, În unele cazuri, sunt singurele
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Iran În comunitatea parsilor din India, Începând cu secolul al XIII-lea, unde au servit ca originale pentru copii succesive sau pentru traduceri În alte limbi (sanscrită, gujarati etc.), care, În unele cazuri, sunt singurele ce au supraviețuit În urma pierderii textelor pahlavi originale. Edițiile și traducerile textelor pahlavi, Îngrijite de cercetători persani și occidentali, sunt numeroase, dar adesea Învechite și alcătuite după criterii foarte diferite. Uneori este vorba doar despre simple reproduceri ale textelor, iar altele sunt transcrieri În alfabet latin
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Începând cu secolul al XIII-lea, unde au servit ca originale pentru copii succesive sau pentru traduceri În alte limbi (sanscrită, gujarati etc.), care, În unele cazuri, sunt singurele ce au supraviețuit În urma pierderii textelor pahlavi originale. Edițiile și traducerile textelor pahlavi, Îngrijite de cercetători persani și occidentali, sunt numeroase, dar adesea Învechite și alcătuite după criterii foarte diferite. Uneori este vorba doar despre simple reproduceri ale textelor, iar altele sunt transcrieri În alfabet latin urmate de traduceri, În alte cazuri
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
sunt singurele ce au supraviețuit În urma pierderii textelor pahlavi originale. Edițiile și traducerile textelor pahlavi, Îngrijite de cercetători persani și occidentali, sunt numeroase, dar adesea Învechite și alcătuite după criterii foarte diferite. Uneori este vorba doar despre simple reproduceri ale textelor, iar altele sunt transcrieri În alfabet latin urmate de traduceri, În alte cazuri, e vorba de transliterări, transcrieri, traduceri. Principalele indicații bibliografice actualizate până În 1967 se găsesc În Boyce (1968a). Pentru Ard³ Wșr³z n³mag, Ay³dg³r ș J³m³spșg și Bundahișn există
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
1989c; MacKenzie 1989a). Pentru D¶nkard, mai ales, În continuarea amintitelor eforturi pentru literatura pahlavi ale lui Boyce (1968a, p. 66, nota finală), a fost publicată o traducere a celei de-a treia cărți (Menasce, 1973) și traduceri, cu transcrierea textului și comentariu, a cărții a șasea (Shaked, 1979) și a cărții a șaptea (Molé, 1967). O ediție a textului În facsimil a fost Întreprinsă În Iran Între 1976 și 1979 de „Asia Institute” de la Pahlavi University: The Pahlavi Codices and
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
p. 66, nota finală), a fost publicată o traducere a celei de-a treia cărți (Menasce, 1973) și traduceri, cu transcrierea textului și comentariu, a cărții a șasea (Shaked, 1979) și a cărții a șaptea (Molé, 1967). O ediție a textului În facsimil a fost Întreprinsă În Iran Între 1976 și 1979 de „Asia Institute” de la Pahlavi University: The Pahlavi Codices and Iranian Researchers. Cele cincizeci și șapte de volume publicate includ, printre altele, reproduceri ale Codices Avestici et Pahlavici ale
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
prezenta probleme de cronologie (care există totuși pentru citirea sigiliilor, a cameelor, bulelor etc. din epoca sasanidă, lucru mai puțin important dacă nu chiar nesemnificativ, pentru istoria religioasă cf. Gignoux, 1986b). Totuși izvoarele epigrafice conțin, În cea mai mare parte texte cu un caracter non-religios, cu excepția unor inscripții scurte cu valoare funerară din Fars. Așadar, inscripțiile suveranilor ahemenizi au un evident scop politic; același lucru se poate spune și despre cele ale suveranilor sasanizi, dar și unele și altele sunt, chiar
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
ale marelui preot Kedșr, restaurator fanatic al zoroastrismului În secolul al III-lea d.Hr. (cf. infra, subcapitolul 3.3). Corpus Inscriptionum Iranicarum din Londra și Iranische Denkmäler din Berlin sunt seriile care au contribuit cel mai mult la ediția textelor epigrafice. În R.G. Kent (1953) există o culegere aproape completă a inscripțiilor ahemenide, cu transcriere și traducere, la care se adaugă M. Mayrhofer (1978). Pentru inscripțiile sasanide, transcrieri și traduceri se găsesc În M. Back (1978), la care se adaugă
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
ale lui G. Monnot (1974; 1986a), sunt, de asemenea, importante și ne oferă un cadru care clarifică starea de izolare și de slăbiciune a comunității zoroastriene din Iranul medieval. Izvoarele primare zoroastriene nu se limitează Însă la Avesta și la textele În limba pahlavi (nici În rarele mărturii epigrafice preislamice la care se pot adăuga cele arheologice legate de așa-numitele temple ale focului; cf. Shippmann, 1971; Boyce, 1975b), ci sunt de găsit și În Înflorirea literaturii de limbă pahlavi din
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
celor două principii și a celor trei timpuri. Creația lumii, revelarea Bunei Religii și transfigurarea finală prin reînnoirea existenței sunt cele trei momente esențiale ale vieții cosmice. Despre cele trei faze care caracterizează aceste momente nu se vorbește decât În textele de limbă pahlavi, care le denumesc bundahișn „creație”, gum¶zișn „amestec” (al celor două Spirite) și wiz³rișn „separare” (a celor două Spirite). Faza amestecului este marcată de amalgamarea binelui și răului, provocată de lupta dintre cele două Spirite - Ohrmazdxe "Ohrmazd
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
forța care există atât În centrul pământului, cât și În corpurile celeste luminoase (cf. Boyce, 1975a, pp. 140 sq.). Atât pentru pământ, cât și pentru celelalte creații există multe trăsături și elemente mitologice fie În Avesta, fie, mai ales, În textele de limbă pahlavi: muntele Us-hendava, „dincolo de hotare” (Thieme 1970, p. 449), aflat În centrul mării Vourukașa (Yașt 8, 32), alcătuit din aceeași substanță ca și cerul, adică din cristal (Marele Bundahișn, IX, 8); Khvarenahxe "Khvarenah" al lui Ahuraxe "Ahura" Mazd³xe
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]