20,716 matches
-
groază, LCF, 1996, 20; Spiridon, Interpretarea, 209-214; Dicț. esențial, 567-568; Manolescu, Lista, III, 323-335; Ion Simuț, Elita prozei postbelice, F, 2002, 2; Marius Chivu, Creșterile și descreșterile prozei sub comunism, RL, 2003, 1; Bogdan Alexandru Stănescu, Istoria literaturii române sub comunism, LCF, 2003, 7; Daniel Cristea-Enache, Drumul spre adevăr, ALA, 2003, 691; Firan, Profiluri, II, 113-116. M.S.
Dicționarul General al Literaturii Române () [Corola-publishinghouse/Science/288409_a_289738]
-
mărturie despre ele însele. Argument Finalmente, vom încerca să formulăm câteva concluzii în ce privește contribuția filmului românesc de ficțiune la fixarea în conștientul și subconștientul colectiv, în aproape jumătatea de veac totalitară, a formelor de minciună pe care s-a bazat comunismul și care își fac simțite efectele până astăzi. I. Propaganda Originile propagandei sunt situate adânc în preistorie. Universul omului primitiv era, până la un moment dat, omogen. Soarele nu era mai important decât copacul, nici ploaia decât tigrul cu colți- sabie
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
agitki. Aici își au originile teoriile montajului, care vor guverna cinematograful sovietic până în 1928. Toți marii cineaști sovietici ai anilor ’20, cu excepția lui Protazanov, trecut de 40 de ani, erau de o vârstă cu secolul. Tineri, impetuoși, crezând sincer în comunism ca gropar al țarismului țeapăn și putred și ca întemeietor al unei lumi noi, a mașinilor vii și a oamenilor mai puternici decât mașinile, s-au înscris într-o competiție frenetică pentru a oferi noii orânduiri un nou cinema, care
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
intermediarului mașină, tiparniță sau aparat de filmat. Nu face obiectul acestei lucrări foarte interesanta estetică a marilor regizori sovietici din anii ’20. Ceea ce urmărim este modul în care au reușit să-și îndeplinească prin creația lor misiunea de propagandiști ai comunismului pe care regimul sovietic o aștepta de la ei. O deosebire fundamentală între „douăzeciștii” sovietici și regizorii români din perioada comunistă este absența duplicității. Fiecare în felul lui, „douăzeciștii” credeau cu adevărat în Revoluție, în comunism, în rolul progresist al Uniunii
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
lor misiunea de propagandiști ai comunismului pe care regimul sovietic o aștepta de la ei. O deosebire fundamentală între „douăzeciștii” sovietici și regizorii români din perioada comunistă este absența duplicității. Fiecare în felul lui, „douăzeciștii” credeau cu adevărat în Revoluție, în comunism, în rolul progresist al Uniunii Sovietice pe plan mondial, în vreme ce românii încercau doar să se folosească în mod mai mult sau mai puțin oportunist de prefabricatele propagandistice ale sistemului pentru a-și plasa viziunea artistică - atâta câtă era. De aici
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
ținut până în 1956, când N.S. Hrușciov a prezentat în Congresul PCUS raportul secret privind crimele lui Stalin. Exact aceasta este perioada în care cinematografia românească este creată sub stăpânire sovietică. Efectele contactului strivitor cu „Jdanovșcina” se vor simți până la căderea comunismului, în 1989, și chiar după aceea. Secvențe propagandistice din filmul sovietic al deceniului 3 Greva (S.M. Eisenstein, 1924) Muncitorul Iakov Strongen, acuzat pe nedrept de furt de către direcțiune, se spânzură cu cureaua de la pantaloni de creasta unei mașinării uriașe. Un
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
lui Carol I pe 10 mai 1912. Modest ca valoare cinematografică, dar propagandizat prin intervenția directă a conducerii de stat, Independența României anticipează situația pe care o va traversa cinema tograful românesc în anii ’50, sub dictatura comunistă. Până la instaurarea comunismului în România, mai putem consemna două pelicule de ficțiune cu caracter de propagandă politică : Datorie și sacrificiu (1925), în regia lui Ion Șahighian, produs de Serviciul foto-cinematografic al Armatei Române, și Cătușe roșii (Odessa in fiamme) (1942), coproducție italo-română, cu
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
are voie să se oprească, să contemple ceva, să tacă pur și simplu, să nu facă nimic. Toți, buni și răi, se agită, vorbesc, se află continuu într- o treabă, nu dorm, nu mănâncă, nu se îmbolnăvesc, n-au astenie. Comunismul există doar cinetic, lumea vine de undeva și se duce undeva - nimeni nu stă. (La sfârșitul anilor ’80, această regulă se transfera în stradă : dacă un cetățean staționa, de pildă, în Piața Scânteii, contemplând clădirea fără vreo intenție, după câteva
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
Caragiale), Ciulinii Bărăganului (Panait Istrati), Viața nu iartă (Al. Sahia) etc. Cele câteva scenarii originale acceptate sunt două comedii benigne până la inepție (Alo ?... ați greșit numărul !, Băieții noștri), un film de acțiune montană (Avalanșa), o poveste pedagogică despre nevoia de comunism și comuniști a intelectualului (Mingea). Cât despre Râpa dracului și Erupția, iată ce spune o informație privind situația filmelor artistice aflate în producție, datând din 27 noiembrie 1956 : „Rîpa dracului” (regizor Jean Mihail). [...] Calitatea materialului tras este slabă. Pornind de la
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
sat la noi, Mitrea Cocor, Brigada lui Ionuț, Desfășurarea. După aceste filme, devine de neînchipuit în Republica Socialistă România un om normal, plăcut la înfățișare, sincer, cu bun- simț, neros de vicii, care să nu fie totuși de acord cu comunismul. Respectivul e musai să fie atins de grave tulburări ale ființei : ori e ticălos, și atunci trebuie exterminat, ori e nebun, și atunci trebuie internat cu forța la balamuc, ori e dezorientat, și atunci trebuie dusă cu el muncă de
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
cu o meserie precisă : ingineri, medici, profesori etc. Fără îndrumarea, fără îndemnurile mobilizatoare („Deci se poate, tovarășe !”, „Cine vrea să muncească găsește soluții, cine nu, găsește scuze”) ale activistului, specialistul e o păpușă mecanică dezarticulată. În sistemul „hindus” instituit de comunism, profesioniștii atestați devin o castă inferioară - ditamai profesorul Olteanu este luat sistematic „la pertu” de un activist abia ieșit din adolescență. Așa se explică remarcabila expresie folosită după 1989 de inginerul hidro Ion Iliescu, care, povestind a n-a oară
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
premieră, în satul lui Georgescu și Iliu, colectivului. Soția își reclamă soțul adunării generale, fiul nu poate nutri altfel de convingeri decât tatăl. Și totul nu sub semnul vreunui raționament, fie el și falacios, ci sub semnul credinței cvasireligioase în comunism. Așa cum Aurel Baranga și Dinu Negreanu în Viața învinge îi cereau intelectualului șovăielnic să creadă nestrămutat în viitorul luminos desenat de Partid, Jean Georgescu și Victor Iliu îi cer țăranului pragmatic să creadă în Pământul Făgăduinței, colhozul sovietic care se
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
la masa prezidiului, dar, de neînchipuit, pe zidul din spate e doar un text din care cadrul nu lasă să se vadă decât „Trăiască Republica Populară Română !”. Că Stalin dispăruse, e de înțeles, era mort, dar nimic cu Dej, Partid, comunism ? ! Filmul lui Jean Georgescu zămislește un spațiu paralel, care seamănă cu realitatea românească a momentului, dar nu răsare. Lupta de clasă este absentă, în Directorul nostru nu apar dușmani ai poporului, burghezo-moșieri scăpătați care uneltesc, spioni parașutați sau agenți imperialiști
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
țâșnească spre cer, nu mai ține seama de propria familie, de viața lui, de oameni. El este vestitorul din pustie. I se alătură secretarul de partid Dobre (Ștefan Ciubotărașu), cu o filosofie și mai tare, extrasă din cunoscutul adagiu al comunismului biruitor : „Fiecăruia după nevoi [...]. Trebuie să fie țiței pentru că noi toți avem nevoie de el. Fără țiței nu mai însemnăm nimic, murim”. Și, pe cale de consecință, țiței se făcu. Tot în premieră, în Erupția apar primele secvențe „capitaliste” în care
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
locul. Nici în Mitrea Cocor (1952) armata română nu este denigrată cu atâta insistență. În 1959, când apare Viața nu iartă, Stalin era mort, Hrușciov își prezentase raportul secret, trupele sovietice părăsiseră România, suntem în plin proces de „românizare” a comunismului, nu mai era deloc la modă să înfierezi soldatul român pentru că luptase împotriva Armatei Roșii sau pentru că nu trecuse de partea muncitorilor greviști. Și totuși, filmul lui Mihu și Marcus se bazează pe asemenea replici grotești până la comic : „O să avem
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
aceea, „tovarășii” au însemnat în gândul meu forțele binelui. Tovarășul Toma nu ține predici despre vigilența revoluționară și rolul conducător al parti dului, el se mulțumește să fie inteligent, chibzuit, curajos, omenos. Și astăzi, după tot ce- am trăit în legătură cu comunismul, revăd Valurile Dunării cu aceeași privire proaspătă. De ce ? Pentru că excepționalul scriitor Titus Popovici a înțeles, primul, deosebirea dintre propagandă și manipulare. Propaganda înseamnă să impui niște idei prin forță și repetare directă, în vreme ce manipularea are ca scop îmbrățișarea ideii de către
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
istoria româ nilor, pe care regimul Dej se ferise a le promova în deceniul 6. Urmează Pădurea spânzuraților (1965), Neamul Șoimă‑ reștilor (1965), Dacii (1967) și Columna (1968), filme care marchează noua doctrină a independenței față de Moscova, precum și lansarea național- comunismului care, sprijinit pe protocronism, va caracteriza epoca Ceaușescu. Coproducțiile cu firme din state capitaliste - Codin, Dacii, Steaua fără nume, Columna, Serbările galante, Șapte băieți și o ștren‑ găriță, Bătălia pentru Roma - reprezină atât afaceri prin care sunt utilizate la capacitate
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
de suflet” bagă la loc în buzunare cheile și ștampila, înțelegând că tovarășii au nevoie de el taman așa cum e. Această jerbă de nuanțe „netipice” era de neimaginat cu câțiva ani în urmă. Titus Popovici este primul cineast român sub comunism care înțelege că în cinema propaganda poate fi înlocuită cu succes cu manipularea. Folosind mijloacele artistice ale narațiunii cinematografice, pe care le posedă la nivel de maestru, Popovici știe că a-i prezenta pe comuniști „cu față umană”, oameni și
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
conviețuire între „lagărele” socialist și capitalist. Tudor (1963) sau Fanarioții Kremlinului Cu Tudor, în cinematografia românească se declanșează o operație politică propagandistică de proporții, pe termen mediu și lung, având ca scop înlocuirea internaționalismului comunist patronat de URSS cu național- comunismul autocefal, prin rescrierea pe ecran a istoriei naționale : Tudor, Dacii, Columna, Mihai Viteazul... Până prin anul 1959, Gheorghiu-Dej era circumspect în abordarea problemelor referitoare la istoria țării noastre. Principalul motiv al prudenței sale conținea temerea ca nu cumva prezentarea unui moment
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
întreprindere, precum și a celei de câștig obținut exclusiv din comerț, fără a avea o activitate „serioasă” de producție. Oglinzile și ciupercile de pădure nu sunt făcute de Făniță, el vrea să câștige doar din adaos comercial. O caracteristică fundamentală a comunismului este preeminența producției asupra vânzării. Oamenii cumpără, pentru că n- au încotro, ce le dă producția socialistă, vânzătorul e doar un intermediar, un slujbaș inferior și a priori dubios. Conceptul de comandă a producției de către vânzător, prin analizarea pieței, prin marketing
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
cooperativă, da’ cu procentele mai vedem...” Din nou, conservarea individualității în raport cu colectivul este respinsă. „Bine, dar pentru ideea mea ce-mi dați ?”, mai vrea să știe Făniță. „Mii de mulțumiri”, îi răspunde ironic nea Grigore. Încă o idee impusă de comunism : ideile sunt un bun comun, nu se plătesc individual. Sub aspectul său amuzant, de comedie ușoară, Un surâs în plină vară apare astăzi ca unul dintre cele mai eficiente filme de propagandă ale regimului comunist. Străinul (1964) sau Erotism de
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
unor destine și a relațiilor interumane de către activiștii comuniști parașutați de la Centru. Filmul este premiat la Cannes și interzis în Cehoslovacia, ca și Reconstituirea în România, până în 1989. A tanú (Martorul), în regia lui Péter Bacsó, satiră coro zivă la adresa comunismului maghiar din „obsedantul deceniu”, interzis vreme de 10 ani în țara vecină, răzbate în cinematografe în decembrie 1969. Pelikán József, simplu cetățean, pașnic paznic de dig, nicidecum un revoluționar, este arestat sistematic pentru că înțelege să se comporte normal. „Viața nu-
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
animalice, dobitoci râzăreți care- i aruncă lui Vuică, năucit de lovitura mortală la cap - „De ce bei, bă ? Ce-ai servit, Cotești, Odobești ? Era sifonu’ tare ? Nu mai bea, bă, că ai să mori !”. Acesta este, indubitabil, poporul român, schimonosit de comunism, transformat în propria sa caricatură sinistră. Nu numai tovarășii cu munci de răspundere, nici noi, simplii cetățeni ai României Socialiste n- am știut să privim acest final. Așa se explică faptul că în ultimele zile ale lui decembrie ’89 credeam
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
ăia” - „tovarășii”, activiștii, nomenclatura - s-au dus și că vom rămâne noi între noi, oamenii, și totul va fi bine și simplu. Cât de teribil era să rămânem singuri cu noi înșine și să înțelegem ce-au făcut din noi comunismul, lașitatea, complicitatea victimă-călău, am văzut în cei douăzeci de ani trecuți de atunci. Cenzurarea filmelor străine difuzate în rețeaua cinematografică românească (1968-1973) Manipularea și propaganda au putut fi realizate atât prin impunerea unor teme și modalități de abordare în filmul
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]
-
nu se interpreteze”. Cea de-a doua exprimă fixația respingerii de către culturnici a oniricului ca un atac la adresa realismului mai mult sau mai puțin socialist. În garderobă e probabil vorba de un act de lesbianism, homosexualitatea fiind considerată infracțiune sub comunism. În sfârșit, pilula este probabil un anticoncepțional - subiect interzis în condițiile decretului din 1968 vizând creșterea demografică forțată în România. În schimb, pentru filmul Valea păpușilor (Valley of the Dolls), indicația de tăiere din 18 septembrie 1969 ține de sinistrul
Filmul surd în România mută: politică și propagandă în filmul românesc de ficţiune (1912‑1989) by Cristian Tudor Popescu () [Corola-publishinghouse/Science/599_a_1324]