18,784 matches
-
187). Doar câteva imagini pot fi identificate cu certitudine: acrolitul Fortunei din templul rotund (B) din Largo Argentina (Roma; cca 100 Î.Hr.), capul Dianei de la Nemi (secolul al II-lea Î.Hr.). Unele triade cultuale sunt cunoscute din diferite mărturii: Martexe "Marte"-Venusxe "Venus"-Divinul Iuliusxe "Divinul Iulius" În templul lui Marte Ultorxe "Marte Ultor" În Forul lui Augustus (Roma; 2 Î.Hr.); Apolloxe "Apollo"-Latonaxe "Latona"-Dianaxe "Diana" În templul lui Apollo de pe Palatin; cei trei zei care stau
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
determine pe om să Își Îndeplinească datoria 2. Frica de un judecător puternic trebuie să Îi pedepsească pe cei neștiutori: așa se legitimează din punct de vedere filozofic interpretarea fulgerelor și cercetarea organelor (Seneca, Naturales quaestiones, 2, 42, 3). Alte mărturii lasă, dimpotrivă, să se Înțeleagă faptul că raportul dintre religie și morală s-a realizat numai pe puncte individuale și a rămas mai degrabă particular și secundar, mai mult o construcție a filozofilor decât o concepție religioasă stabilă și răspândită
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
epoca elenistică, paralel cu o răspândire tot mai largă a cultului ei, atestat În marile centre din Asia Mică, din insulele Mării Egee, din Grecia continentală și, În Occident, În Sicilia și Italia meridională, unde Herculanum și Pompei au dat ample mărturii pentru el, Isis cunoaște o extraordinară Îmbogățire a atributelor și prerogativelor, ajungând chiar la dimensiunea de zeitate panthea, după definiția lui Apuleius (Metamorfoze, XI, 5), numen unicum venerat sub nume diferite la toate popoarele. Imaginea, profund elenizată, dar și Înrădăcinată
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
ezoterică. O atare componentă este asumată de cultul isiac În epoca elenistică târzie, iar dacă, În textul citat, Plutarh face, probabil, aluzie la ea, Apuleius, În cartea a XI-a a Metamorfozelor, ne oferă cea mai completă și mai expresivă mărturie a ei. Fără să o putem analiza În amănunt, e suficient să observăm că ea prevede, după o serie de practici de abstinență și catarctice, experiența antrenantă a unui contact direct cu zeitatea Într-un cadru de dimensiuni cosmice și
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
elenismului, atunci când exigența unui contact mai direct cu nivelul divin apare mai puternică și când, după căderea barierelor naționale și după destrămarea legăturilor liniștitoare ce Îl uneau pe individ cu propria comunitate din cetate, omul caută noi forme de asociere. Mărturie stau nenumăratele asociații de tip socioeconomic, profesional și religios care se Înmulțesc În această perioadă (sșnodoi, thìasoi, èranoi), adesea conciliind Într-o unică perspectivă toată gama intereselor evocate (Foucart, 1873). Participarea la un cult ezoterico-inițiatic satisface exigența unei experiențe religioase
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
expresie a anticei Înțelepciuni egiptene, chiar dacă, mai ales În ermetismul de inspirație filozofică și religioasă, profunde și adesea proeminente sunt elementele greco-elenistice, Împrumutate mai ales din tradiția platonică și cu ample contribuții ale stoicismului. Dacă pentru epoca faraonică nu există mărturia sigură a unor opere atribuite lui Thotxe "Thot", În perioada ptolemeică Începe să Înflorească o bogată producție literară ermetistă de limbă greacă, În interiorul căreia se disting două compartimente care, deși sunt Înrudite prin aluzia la zeul revelator, se caracterizează prin
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
deschisă este cea a existenței unor cercuri mai mult sau mai puțin largi de „devoți” care, În afara satisfacerii nevoilor intelectuale și religioase, și-ar fi luat regulile propriei conduite din patrimoniul doctrinar așezat sub autoritatea lui Trismegistos. În absența unor mărturii referitoare la niște conventicula ermetiste, Festugière a insistat asupra caracterului În special literar al fenomenului, ți din cauza dificultății de a-i atribui unuia sau mai multor grupuri de „credincioși” doctrine atât de disparate. Interpreți recenți consideră probabilă alcătuirea și circulația
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
și numeroase cunoștințe despre divin, În virtutea cărora el Însuși atinge un asemenea nivel și cu mult superior față de omenirea obișnuită, daimon mijlocitor și salvator. „Teologia” și spiritualitatea din care se inspiră acțiunea reformatoare a Înțeleptului din Tyana sunt ilustrate de mărturiile convergente ale lui Porphyrios și Eusebiu din Cezareea. Celxe "Cel" dintâi face apel În forme aluzive la Învățătura unui Înțelept ca să Își sprijine propria teză a refuzului sacrificiului sângeros și, În legătură cu el, refuzul consumului de carne cu scopul mântuirii sufletului
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
putea uni - prin principiul după care ceea ce se aseamănă cunoaște ceea ce este asemănător -, Într-o mișcare intuitivo-unitivă, cu principiul Însuși al Ființei și al Intelectului. O astfel de unire este totuși un eveniment excepțional, rezervat câtorva privilegiați, pe care, conform mărturiei lui Porphyrios, maestrul l-a experimentat de patru ori pe timpul scurtei perioade În care el i-a stat aproape. O asemenea experiență extraordinară și aducătoare de fericire este exprimată, pe urmele lui Platon, În termeni misterici (Enneade, IV, 9, 11
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
mod verosimil, pe Ahura Mazd³xe "Mazda>" ca divinitate a bolții cerești și atestă cultul adus de persani, Încă din cele mai vechi timpuri, elementelor cosmosului, cum ar fi soarele, luna, pământul, focul, apa și vânturile. Este deci evident că aceste mărturii diferite despre religia iraniană trebuie analizate critic, Într-o perspectivă istorică (Benveniste, 1929), care să țină cont de dezvoltări și influențe, de varietate și diferențe, fără nivelări cronologice și presupuneri ideologice; deși astfel de presupuneri sunt inevitabile pentru cine vede
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
și la a oferi o reconstrucție mai mult teoretică decât istorică a naturii acestuia. G³th³, „Yasna celor șapte capitole”, imnurile, Wid¶wd³d, celelalte părți ale Avestei târzii (cf. mai jos, „Religia zoroastriană”, subcapitolul 1.1), inscripțiile ahemenizilor, Herodot și alte mărturii grecești nu reflectă un sistem religios compact și cu atât mai puțin univoc, ci prezintă mai degrabă o realitate compozită, complexă, eterogenă și uneori contradictorie, care poate fi Înțeleasă și reconstruită În linii mari, dacă se admite că populațiile vorbitoare
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
În Avesta, cu precădere, dar nu exclusiv, În imnurile dedicate diferitelor entități considerate demne de cult, absorbite de noua religie și oarecum purificate În spiritul viziunii sale etice. Asemenea urme sunt mai mult sau mai puțin reperabile și În alte mărturii care ne-au parvenit, de la inscripții ahemenide la izvoare clasice. Din păcate, cunoaștem foarte puțin despre posibila influență exercitată asupra religiei iraniene, mai ales În epoca preahemenidă, de către civilizațiile neariene de pe platoul iranian, În special de către cea a Elamului. Acest
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Însă importanța acestei descoperiri pentru problema originilor zoroastriene (Sarianidi, 1986, 1987 și 1992; cf. și Gnoli, 1989b). În orice caz, teza prezenței unor populații ariene pe platou și În unele zone mai orientale Încă dintr-o epocă străveche, anterioară primelor mărturii asupra populațiilor propriu-zis iraniene este verosimilă. Populațiilor cu un astfel de substrat arian și indo-iranian li s-a dat denumirea de protoindoarieni (Burrow, 1973). Acestea nu au ajuns probabil doar În India, ci și la vest, după cum o demonstrează urmele
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
dotate cu panteon și zeu suprem propriu (Duchesne-Guillemin, 1962a, p. 182, cu diferite evaluări): este posibil În cazul lui Mithraxe "Mithra", improbabil În cel al lui Vayuxe "Vayu", neverosimil pentru Zurvan. G. Windengren (1968, pp. 176 sq.) a susținut că mărturiile din epoca ahemenidă ar putea confirma existența străveche a unui cult autonom al acestui ultim zeu, precum și continuitatea sa de-a lungul secolelor; de asemenea, este demonstrabilă și coerența caracterului său esențial de zeu celest universal și de zeu al
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
secolelor; de asemenea, este demonstrabilă și coerența caracterului său esențial de zeu celest universal și de zeu al destinului, care include lumina și Întunericul, Binele și Răul și intervine În escatologie. Însă, la o privire mai atentă, observăm că aceste mărturii sunt destul de izolate și se reduc, esențialmente, la un citat dat de Damaschin (secolul al VI-lea d.Hr.) după un fragment din Eudemos din Rodos (a doua jumătate a secolului al IV-lea Î.Hr.), pentru autenticitatea căruia nu
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
ca drumuri pe care sufletele defuncților Înaintează spre „puntea Celui care Desparte” (cf. mai jos, subcapitolul 2.8): aceasta se referă, așadar, la funcția naturală a timpului (avesticul Zrvanxe "Zrvan") În escatologia individuală, ca final al vieții pe pământ. În ceea ce privește mărturia lui Eudemos, aceasta dovedește doar că În epoca ahemenidă se ajunsese deja la afirmarea unui dualism diferit de cel din G³th³, a cărui tendință sau orientare este mai degrabă de natură speculativă și teologică. În zurvanism, la studierea căruia au
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Însă acest argument este de la sine inconsistent, după cum a observat A. Meillet (1925, pp. 27 sqq.) sau W.B. Henning (1951, pp. 36 sqq.), fie că se dorește o reconstrucție cronologică absolută, fie că se dorește schițarea unei evoluții prin mărturii lingvistice neomogene, a căror dezvoltare de la o limbă (persana antică sau avestica recentă) la alta (gathico-avestica) nu este demonstrabilă. Prima ipoteză cronologică, care Îl plasează pe Zoroastruxe "Zoroastru" În a doua jumătate a secolului al VII-lea și, grosso modo
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
căpeteniile cele rele nu sunt de partea mea” (Boyce, 1975a, p. 187). Acest fragment, pentru care s-a propus recent o interpretare diferită, dar nu foarte convingătoare (Kellens, 1983; Kellens-Pirart, 1991, pp. 197 sqq.), este una dintre cele mai importante mărturii autobiografice existente În G³th³. Zoroastru și-a predicat „vestea cea bună” fiind urmat de un mic cerc de discipoli: drigu - „săraci, nevoiași” (cf. mai jos, subcapitolul 2.8), frya - „prieteni”, urvatha - „tovarăși”, fără să poată conta pe bogății consistente În
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
două lumi religioase ale Iranului și Indiei poate fi Împinsă mai departe, până la profunda revoluție spirituală reprezentată de budism, marcată și aceasta de refuzul ritualismului politeist tradițional. Desigur, nu se știe dacă la baza revoluției, pentru care G³th³ constituie o mărturie puternică și originală, a stat conștientizarea răului, durerii, nedreptății care marchează existența pământeană, analoagă În privința premiselor, deși diferită În privința rezultatelor doctrinare și a perspectivelor, cu ceea ce l-a propulsat pe Buddhaxe "Buddha" spre iluminarea eliberatoare. În realitate, ceea ce face dificilă
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
este posibilă doar reconstituirea câtorva aspecte ale unei lumi prezoroastriene, Într-un mod fragmentar, cu un grad mai mare sau mai mic de plauzibilitate, având, În funcție de fiecare caz În parte, incertitudini serioase. În cazul Iranului ne aflăm practic În fața unor mărturii ale unei tradiții deja elaborate și complexe, pentru care G³th³ reprezintă punctul de plecare. Este semnificativ faptul că mesajul lui Zoroastruxe "Zoroastru" a fost interpretat, pe bună dreptate, ca un „protest” Împotriva a ceva ce poruncea (Henning, 1951, p. 46
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
fondul etico-social al unui mesaj religios. Meillet a observat, pe bună dreptate, că, dacă se confruntă G³th³ cu Vedele, se obține o răsturnare clară a perspectivei: În timp ce Vedele sunt un monument al religiei ritualiste a marii aristocrații indo-iraniene, G³th³ sunt mărturia explicită a unei revoluții religioase și etice care s-a ridicat din altă pătură socială, cea a „agricultorilor și, mai ales, a păstorilor” (ibidem, p. 66), care trăiește din pământ și din roadele acestuia. Diferențele modului de trai, de valori
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
pahlavi, alături de alte lucrări considerate utile pentru o cunoaștere enciclopedică conformă doctrinei religioase: tratate de medicină, astronomie, despre mișcare, creștere etc., pe care o fraudă pioasă a dorit să le răspândească În India sau la „Roma”, după cum aflăm dintr-o mărturie din cartea a IV-a a D¶nkard (p. 412, rr. 17-21), care se referă la domnia lui Ș³buhr I (240-272), suveranul eclectic și interesat de cultura epocii, promotor al culegerii și „recuperării” textelor indiene și grecești. După cum s-a
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
a IV-a a D¶nkard (p. 412, rr. 17-21), care se referă la domnia lui Ș³buhr I (240-272), suveranul eclectic și interesat de cultura epocii, promotor al culegerii și „recuperării” textelor indiene și grecești. După cum s-a clarificat datorită mărturiilor variate răspândite În literatura pahlavi, prin Zand se Înțelegea deci expunerea explicată și comentată a Avestei și a Întregii tradiții religioase, pe Înțelesul preoților și al credincioșilor. Etimologia termenului, probabil derivat de la rădăcina zan„a cunoaște”, nu servește la susținerea
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
provine dintr-o redactare scrisă În epoca sasanidă (cf. infra), dar tradiția orală transmisă de școlile sacerdotale este mult mai veche. Învățarea pe de rost a textului sacru și a Zand-ului era una din sarcinile preotului. Un număr important de mărturii, răspândite În textele pahlavi și obiect al unui important studiu Întreprins de H. W. Bailey (1943, pp. 149-194), scot În relief excelența tradiției orale, lăudând fidelitatea Învățăturii originare și preamărind rolul pe care l-a avut aceasta În continuitatea religiei
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
a parvenit parțial. Așadar este destul de posibil ca Avesta (sau părți ale acesteia) să fi fost fixate În scris deja În epoca partă: În sprijinul acestei teze pot fi aduse diferite elemente. Printre acestea, iese În evidență, datorită importanței sale, mărturia lui Mani (secolul al III-lea d.Hr.), transmisă de Kephalaia (p. 7, rr. 27-33): Apostolul Luminii, strălucitorul Iluminator veni În Persia de la regele Hystaspes și Își alese discipoli cinstiți și drepți și predică În Persia speranța sa; dar Zoroastruxe
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]