20,716 matches
-
avut niciodată sprijinul necondiționat al lui Stalin, în ciuda faptului că se considera superioară și trata oarecum condescendent membrii PMR care fuseseră încarcerați în timpul războiului, lipsiți de "școala" Cominternului. Moscova era cu siguranță conștientă de rivalitate, dar nici în momentul emergenței comunismului din ilegalitate nu s-a alăturat grupării Pauker. Situația română nu a cuprins o relație duală "patron-client", ci mai degrabă una triunghiulară "patron-clienți", chiar dacă grupul "moscovit" fusese convins de contrariu. Mai mult, [...] nici una dintre cele două facțiuni aflate în competiție
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
96), respectiv Liviu Țîrău (2005: 334-337) și Liviu Rotman (2004: 158-159). Și fostul redactor al Scânteii, Sorin Toma, opinează că dihotomia mai sus analizată nu are nici un sens atunci când se pune problema înțelegerii haoticei lupte pentru putere care a convulsionat comunismul românesc în faza sa incipientă de dezvoltare. Acesta afirmă că Gheorghiu-Dej a început să fie remarcat în manieră pozitivă la Moscova încă de când se afla în detenție deoarece a inițiat relații strânse cu anumiți comuniști de naționalitate rusă sau ucraineană
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
a se obține un minim randament agricol, imperios necesar pentru o Românie devastată economic. De abia după aceea s-ar fi prospectat o astfel de posibilitate. Deocamdată trebuia cucerită pas cu pas puterea într-o țară profund ostilă Uniunii Sovietice, comunismului și ideii de colectivizare, de a cărei efecte țăranii români auziseră și de a cărei posibilitate erau pur și simplu terorizați. Pentru militanta comunistă, "punând țăranilor chestiunea de colectivizare înseamnă să-i întărâți, să dai apă la moară fasciștilor, să
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
insistat anterior: reprezenta pur și simplu o "parte a unei construcții politice" (Rotman: 2004, 169) în care nu deținea locul central, nefiind însă nici pe departe o "cantitate neglijabila". Un amănunt care atestă, dincolo de autenticitatea sa contestabilă și improbabilă, dependența comunismului românesc de omniprezentul centru moscovit este dat de tentativă operată în cadrul plenarei Comitetului Central al PMR din decembrie 1961 de a atribui "deviaționismul" grupării Pauker activităților fracționiste ale lui Lavrenti Beria, liderul securității sovietice, încarcerat și executat la câteva luni
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
o încercare mai mult sau mai puțin explicită de a tempera cimentarea poziției sale politice. Are loc astfel, deși la un nivel minimal, nemanifest, o primă disonanță între ambițiile regimului Gheorghiu-Dej și directivele trasate de centrul moscovit (Stanciu: 2008, 111). Comunismul românesc își va extinde orizontul economic, fără a manifesta intenția, imposibilă de altfel, de a surmonta spectrul ideologico-politic care îl articula. Infuzându-și o doză substanțială de pragmatism, se va deschide gradual spre resursele de proveniență occidentală, pe care le
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
unui mai larg spațiu de manevră politică. Are loc, în această perioadă, o ameliorare a relațiilor politice și economice dintre Statele Unite și RPR. Așa cum scriu Joseph Harrington și Bruce Courtney, "Coincidența a făcut ca dorința liderului român de a promova comunismul în România să se suprapună cu interesul guvernului american pentru o politică mai flexibilă vizavi de Europa de Est" (Harrington, Courtney: 2002, 176). Din raportul politic prezentat de Dej în numele Comitetului Central la al doilea Congres al PMR transpare fără echivoc noua
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Moscova, îi va propune liderului sovietic luarea în considerare a oportunității retragerii Armatei Roșii din RPR. Scandalizat în primă fază, Hrușciov va recunoaște ulterior pertinența argumentelor favorabile acestei opțiuni: atât din punct de vedere ideologico-politic (devotamentul regimului Dej față de cauza comunismului, întrupată de Uniunea Sovietică), cât și din punct de vedere geopolitic (încercuirea RPR de către "democrații populare", aceasta neaflându-se deci la periferia taberei socialiste și nefiind atât de vulnerabilă la penetranta influență ideologică occidentală) regimul comunist din România putea supraviețui
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
de către "democrații populare", aceasta neaflându-se deci la periferia taberei socialiste și nefiind atât de vulnerabilă la penetranta influență ideologică occidentală) regimul comunist din România putea supraviețui fără probleme absenței trupelor sovietice de pe teritoriul țării. În plus, sugera Bodnăraș, inamicii comunismului nu vor mai putea argumenta că statele est-europene nu aderă din convingere, ci din necesitate la cauza revoluției mondiale (Cioroianu: 2005a, 345-346). Acest ultim argument denota resentimentele lui Gheorghiu-Dej față de o brutală și cinică punere la punct pe care Molotov
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
la cauza revoluției mondiale (Cioroianu: 2005a, 345-346). Acest ultim argument denota resentimentele lui Gheorghiu-Dej față de o brutală și cinică punere la punct pe care Molotov i-o administrase cu mai mulți ani în urmă, și care făcea referire la fragilitatea comunismului românesc și la condiționarea existenței sale de staționarea contingentelor sovietice pe teritoriul României: "v-ați obișnuit să trăiți sub aripa caldă a Armatei Sovietice", i-ar fi spus acesta, "dacă n-ar fi Armata Sovietică, nici trei zile nu v-
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
drept în ONU. Acesta este un nou succes al politicii de coexistență pașnică între popoare, o mare înfrângere a adversarilor păcii și a independeței popoarelor (Dej: 1960, 18-19). 3.7. "Procesul transformărilor revoluționare": "penetrare", "insulare" și începuturile "schimbării simulate" Traseul comunismului românesc și est-european în general în intervalul cronologic circumscris acestui capitol (1945-1955) comportă, în discursul oficial al regimului, o dublă metamorfoză. Etapa "democrației populare", adică a cuceririi graduale a puterii și a abolirii vestigiilor vechiului regim "burghezo- moșieresc", desfășurată între
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
populare", adică a cuceririi graduale a puterii și a abolirii vestigiilor vechiului regim "burghezo- moșieresc", desfășurată între 1945 și 1947, va lăsa loc în anul următor etapei "revoluției socialiste". Transformarea este deosebit de importantă, deoarece de abia din acest moment genealogia comunismului românesc devine superpozabilă în raport cu experiența legitimatoare a leninismului fondator. Se ajunge astfel la "dictatura proletariatului", concept avansat de către Lenin și se postulează "alianța clasei muncitoare cu țărănimea muncitoare" (Dej: 1960, 20-24). Cu alte cuvinte, PMR pretinde că a demarat "construirea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
dictatura proletariatului", concept avansat de către Lenin și se postulează "alianța clasei muncitoare cu țărănimea muncitoare" (Dej: 1960, 20-24). Cu alte cuvinte, PMR pretinde că a demarat "construirea socialismului" ca etapă intermediară în itinerariul clar delimitat din punct de vedere teleologic: comunismul. Tipologia "democrație populară" "revoluție socialistă" este subsumabilă uneia dintre grilele analitice ale consolidării puterii prin intermediul "strategiilor de construire a națiunii" propuse de către cercetătorul american Kenneth Jowitt. Ocurența acestora este limitată la regimurile politice de factură non-democratică. "Construirea națiunii" conține două
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
politice practice, justificate întotdeauna în raport cu "dictatura" corpusului de idei fondatoare. În plus, așa cum am menționat, leninismul este indisociabil de putere, înțeleasă ca "diciplină revoluționară" și totodată ca proiect gradual de înlocuire a realității "burgheze" cu eschatologia politică a revoluționarilor utopici, comunismul. Paradigma teoretică dominantă în timpul Războiului Rece, realismul, afirma superioritatea intereselor și a rațiunii de stat în raport cu orice formă de legitimare a lor: politica nu ar fi decât o luptă pentru putere pură (Stanciu: 2008, 16). În această logică, Uniunea Sovietică
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
se "insuleze", în primă fază, atât în raport cu mediul internațional, cât și cu societatea pe care o guvernează. Ulterior, acesta va demara transformarea societății în baza perspectivelor ideologice care îl articulează (Jowitt: 1993, 46). Fiind un regim leninist "derivat", nu autonom, comunismului românesc din prima jumătate a epocii Gheorghiu-Dej i se aplică perfect modelul propus de analistul american. Problema va apărea atunci când Uniunea Sovietică, cu un regim leninist autocefal prin excelență, va solicita regimului "derivat" din RPR să pună în practică transformări
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în practică transformări care depășeau limitele pe care acesta era dispus să și le asume. Se conturează astfel un model comportamental pe care regimul de la București îl va utiliza mai târziu din plin, și anume "schimbarea simulată" (Shafir: 1985): paradoxal, comunismul românesc va ajunge să se "insuleze" gradual tocmai în raport cu "regimul-mamă" sovietic, mimând apoi schimbări de anvergură atât față de regimurile politice non-comuniste cu care inițiase contacte, cât și față de societatea pe care o guverna. În contextul metamorfozării relațiilor din interiorul taberei
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în conformitate cu ideocrația leninistă (Morar-Vulcu: 2007, 32). Societatea, la rândul ei, rezista asaltului identitar venit "de deasupra" (ilustrativ în acest sens este titlul lucrării lui Ioan Lăcustă Republica Populară și România, 1948-1952), la început activ, dar ulterior tot mai pasiv, pe măsură ce comunismul părea să devină ireversibil. Nu numai în intervalul pe care acest studiu a fost axat, ci pe întreaga durată a existenței sale, comunismul românesc a încercat să rearticuleze societatea prin prisma discursului propagandistic oficial, conferindu-i o identitate abstractă dar
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
lui Ioan Lăcustă Republica Populară și România, 1948-1952), la început activ, dar ulterior tot mai pasiv, pe măsură ce comunismul părea să devină ireversibil. Nu numai în intervalul pe care acest studiu a fost axat, ci pe întreaga durată a existenței sale, comunismul românesc a încercat să rearticuleze societatea prin prisma discursului propagandistic oficial, conferindu-i o identitate abstractă dar și maleabilă, proporțională cu metamorfozele prin care el însuși trecea. În celebra lucrare The New Class. An analysis of the communist system, Milovan
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
oficial, conferindu-i o identitate abstractă dar și maleabilă, proporțională cu metamorfozele prin care el însuși trecea. În celebra lucrare The New Class. An analysis of the communist system, Milovan Djilas identifică, pornind de la experiența sovietică, trei tipuri succesive de comunism: revoluționar (perioada lui Lenin, caracterizată de entuziasm revoluționar și o anumită deschidere ideologică), dogmatic (perioada lui Stalin, în care entuziasmul revoluționar dispare treptat, lăsând locul unui sistem ideologic reducționist și rigid) și, în sfârșit, non-dogmatic (perioada lui Hrușciov, caracterizată de
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
sistem ideologic reducționist și rigid) și, în sfârșit, non-dogmatic (perioada lui Hrușciov, caracterizată de o parțială detensionare a raporturilor dintre regim și societate "statul întregului popor" respectiv dintre regim și tabăra "imperialistă") (Djilas: 1957, 52-53). Dacă aplicăm această grilă interpretativă comunismului românesc observăm că, de-a lungul perioadei analizate și chiar de-a lungul întregii sale existențe, acesta a fost unul de factură dogmatică, post-revoluționar leninistă; fiind, așa cum am mai menționat, un regim comunist "derivat", absența etapei revoluționare este oarecum de
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
150). 4.1. Redescoperirea failibilității: reverberații intersistemice ale destalinizării Amprenta profundă a metamorfozelor politice inițiate de către Nikita Hrușciov asupra regimurilor comuniste din Europa de Est ajută la hașurarea contextului care a făcut posibile evenimentele responsabile pentru punerea la încercare a înseși fundamentelor comunismului internațional în a doua jumătate a anului 1956. Michael Shafir distinge două abordări ale fenomenului hrușciovist. Prima, cea intrasistemică, este fundamentată pe "examinarea obiectivelor declarate și nedeclarate" pe care Moscova le avea în acea perioadă în spațiul est-european. Perspectiva este
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
păcate, să anihileze orice potențială reformă și să persecute în același timp orice tip de gândire reformistă care și-ar fi putut face loc în interiorul partidului sau a societății albaneze, în general. Hoxha considera destalinizarea o "slăbiciune" de pe urma căreia inamicii comunismului puteau profita din plin și care submina, așa cum s-a constatat în cazul Poloniei și al Ungariei, înseși fundațiile regimurilor leniniste din Europa de Est (Lalaj: 2006, 34-63). Destalinizarea operată de către Hrușciov a stat la baza glacializării relațiilor dintre Albania și Uniunea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
pe fondul unei penurii alimentare și a deprecierii condițiilor de viață în general, au devenit fermentul ce a stimulat turbulențele sociale, potențate la rândul lor de o criză politică, care au pus la îndoială pentru prima dată triumfalista ireversibilitate a comunismului, teoretizată până la refuz în toate statele unde experimentul bolșevic se desfășurase cu succes. Săptămânalul Nowa Kultura publica în august 1955 un poem care a devenit expresia culturală clasică a insatisfacțiilor existente în societatea poloneză. Autorul "Poemului pentru adulți", Adam Ważyk
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Fontaine: 1993, 288). Și așa, prezumtiva arestare nu a fost decât motivul imediat și oarecum superficial pentru declanșarea protestelor, cauza profundă constând în opresiunea sistematică la care era supusă de către regim proletariatul polonez, paradoxal, categoria socială cea mai favorizată în comunism, cel puțin la nivel mediatico-propagandistic. Itinerariul grevei de la Poznań cuprinde două momente succesive. Primul este alcătuit din solicitări cu caracter economic, când pe pancartele muncitorilor se putea citi: "Vrem creșterea salariilor", "Vrem pâine", "Ne este foame", sau "Încetați exploatarea muncitorilor
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
din Budapesta, fapt care conduce la concluzia că cele două centre revoluționare, cel polonez și cel maghiar, s-au influențat în mare măsură reciproc. Încercând să facă tot posibilul pentru a menține propriile probleme sub control și a preveni dezagregarea comunismului maghiar, din siajul căruia făcea eforturi tot mai mari pentru a ieși, PMUP va ajunge să emită acuze oficiale la adresa guvernului Nagy (Brzezinski: 1971). Într-un apel al Comitetului Central al PMUP către Partidul Muncitoresc Maghiar (PMM) din data de
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
astfel de deznodământ era total inacceptabil pentru popularul (deocamdată) lider polonez. Astfel că, începând cu anul care a urmat alegerii sale în funcție, acesta "a început să atace cu egală vigoare staliniștii dogmatici și reformiștii eclectici". Sensibil la pericolul subminării comunismului printr-un exces de democratizare, Gomułka va declara hotărât că ""Dogmatismul nu poate fi vindecat de revizionism"" (Taras: 1986, 54-55). Scurtul puseu liberal experimentat de către societatea, PMUP și statul polonez va intra astfel pe o pantă descendentă, pe măsură ce liderul în
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]