20,716 matches
-
1956, respectiv 1970. Ce s-a schimbat atunci? Resursele de legitimitate ale regimului comunist polonez, erodate din cauza nerespectării promisiunilor făcute în permanență populației. Va fi confirmată astfel judecata lui Albert Camus care afirma, referitor la evenimentele din Budapesta anului 1956: "Comunismul nu este reformabil". Revenind la receptarea crizei poloneze în România, ultimele rapoarte constată cu regret și neliniște revirimentul religiei "în viața publică" și în școli, fapt care ar antrena adevărate persecuții la adresa copiilor, respectiv profesorilor comuniști, primii "forțați" să învețe
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
profesori sau studenți. Cu alte cuvinte, toți cei care au de câștigat și își datorează poziția socială ascendentă sistemului comunist. În toamna anului 1956, populația maghiară s-a ridicat împotriva acestei "noi clase" și a partidului care o crease. Împotriva comunismului impus cu forța de către sovietici, un deceniu mai devreme. Împotriva opresiunii ideologice, economice, politice și culturale la care era supusă sistemtic de către o autocrație despotică și lipsită de legitimitate. Împotriva lanțurilor care în loc să dispară, așa cum argumentase Marx și pe urmele
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
definitoriu pentru orientarea sa politico-ideologică, "pupilul favorit al lui Stalin". Mátyás Rákosi supusese Ungaria unui masiv și irațional program de industrializare rapidă, a cărui efecte economice erau resimțite din plin la nivel social. Pe cale de consecință, popularitatea PMM și a comunismului în general erau la cote minime. În iunie 1953 Rákosi este nevoit, la presiunile sovieticilor, să renunțe la conducrea guvernului în favoarea lui Imre Nagy. Cunoscut ca un comunist moderat și reformist, care își făcuse totuși "ucenicia" în cadrul Cominternului, acesta fusese
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
nu a avut nici un efect; din contră, prin substituirea unui stalinist cu altul, doleanțele populației pentru autentice "reforme politice" nu fuseseră satisfăcute, ci mai degrabă luate în derâdere. Mai mult, părea că însăși Uniunea Sovietică își oferă girul pentru reformarea comunismului maghiar. Acceptându-l în cele din urmă pe Gomułka la conducerea PMUP și a Poloniei, fapt pe care presa maghiară l-a considerat de o "importanță istorică", Moscova părea că nu se împotrivește destalinizării "democrațiilor populare". Amnistiile decretate în primăvara
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în mișcare. Anunțul referitor la constituirea PSUM nu a fost făcut la Budapesta, deoarece Kádár ieșise misterios de pe scenă cu câteva zile înainte, și nu se va întoarce în capitala maghiară până la 7 noiembrie pentru a reconfigura, în parametri sovietici, comunismul maghiar (Granville: 1995a, 27). Astfel, prim secretarul PSUM, după ce susținuse inițial revendicările maghiarilor, va trece acum de partea cealaltă, condamnând în manieră directă și chiar vituperantă lupta maghiarilor pentru o viață mai bună, care să poată fi edificată în afara sferei
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
ajutorul frățesc" al Uniunii Sovietice, condus acum de prim-secretarul János Kádár, vor continua sporadic până în ianuarie 1957. La Budapesta, conflictele armate au încetat mai devreme, pe la jumătatea lunii noiembrie. Revoluția maghiară se încheiase. Fantoma ei va bântui însă spectrul comunismului internațional până în annus mirabilis 1989, când revoluțiile produse atunci în Europa de Est au avut în ea un reper fundamental și o inspirație morală impresionantă. * * * Pe când tancurile sovietice zdrobeau rezistența de-a dreptul temerară a budapestanilor în dimineața zilei de 4 noiembrie
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
așa cum urmează să vedem, avuseseră o atitudine ambivalentă față de revoluția maghiară, fapt care a afectat încă o dată relațiile dintre Belgrad și Moscova, deși nu la aceeași intensitate ca în timpul conflictului Tito-Stalin. "Dogmatismul" trebuia considerat la fel de periclitant ca și "revizionismul" pentru comunismul internațional, argumentau reprezentanții Poloniei, care nu aprobau nici "tezele despre rolul Uniunii Sovietice în fruntea țărilor socialiste și ca centru al unității mișcării comuniste internaționale" (Cătănuș: 2004a, 28). Ungaria, pe de cealaltă parte, a avut o evoluție diferită, dacă nu
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
spre deosebire de Gomułka, care avea susținere în partid și, parțial, și la nivelul societății. Revoluția din 1956 va rămâne însă pentru Kádár și partidul pe care îl conducea un moment inexpiabil, a cărui imposibilă surmontare va reprezenta o tară permanentă a comunismului maghiar, până în clipa sfârșitului său lipsit de glorie. Am văzut cum noua formă de leninism pe care Moscova încerca să o impună "democrațiilor populare" s-a tradus prin amplificarea conflictelor politice din cadrul partidelor comuniste est-europene, fapt care le-a slăbit
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
sovietică, fiind preocupată exclusiv de aferentele măsuri de precauție care i-ar fi permis să supraviețuiască acestei încercări, percepută ca zguduitoare doar pe filieră politică. Leninismul pre-europenizat cuprinde câteva evenimente internaționale care își vor lăsa amprenta asupra întregii evoluții a comunismului românesc. În 1955, Uniunea Sovietică și Austria semnează, la zece ani de la încheierea celui de al Doilea Război Mondial, tratatul de pace prin care ultima devine stat neutru. Prin urmare, trupele sovietice sunt retrase de pe teritoriul său, iar necesitatea menținerii
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
rând antisovietice, nu antiromânești. Regimul a pedalat însă pe legitimarea retrospectivă a măsurilor represive implementate cu deosebit zel în 1956 prin intermediul naționalismului și a pretinsului "pericol maghiar" care ar fi amenințat integritatea teritorială a statului român (Purcăruș: 2009, 176-181). Național- comunismul dejist începea să își facă simțită prezența. Nemulțumirile nu s-au manifestat doar printre studenți și muncitori; unii țărani și chiar o parte dintre cadrele militare s-au pronunțat de asemenea pentru reforme economice și sociale de anvergură. Însă la
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
4 noiembrie, data în care coloana vertebrală a revoluției maghiare a fost zdrobită de către Armata Roșie, protestele din România au scăzut în intensitate și frecvență. Populația a conștientizat, dezamăgită, riscurile și inutilitatea continuării grevelor și a manifestațiilor (Boca: 2001, 133). Comunismul ieșise, cel puțin deocamdată, victorios, așa cum se putea vedea și din mesajul transmis de către Comitetul Central al PMR și guvernul RPR noii puteri maghiare, "guvernului revoluționar muncitoresc-țărănesc" condus de János Kádár: Poporul român își exprimă simpatia sa fierbinte pentru această
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
1959 (Harrington, Courtney: 2002, 187). Bucureștiul a fost deosebit de prompt în a oferi asistență noii conduceri a lui János Kádár pentru a o ajuta să depășească perioada critică și să preia controlul într-o țară devastată, în care ostilitatea față de comunism și Uniunea Sovietică, amplificată de intervenția Armatei Roșii care a înnecat în sânge revoluția maghiară, nu dădea semne că ar urma să se împrăștie prea curând. Pe lângă servicii medicale și alimente, liderii români au mai contribuit masiv la reorganizarea serviciului
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
și coeziunea lumii comuniste este reafirmat fără echivoc. Idee care se desprinde de altfel și din următorul pasaj. "Este cunoscut prestigiul de care se bucură Uniunea Sovietică, prima și cea mai puternică țară care a făurit societatea socialistă și construiește comunismul, stat care, în fruntea lagărului socialist, duce o politică consecventă (sic!) de luptă pentru pace și socialism" (DJTAN, fond Comitetul Regional PMR Timișoara, dosar 41, f. 5). Alte reproșuri aduse de către comuniștii români omologilor lor iugoslavi constau în abordarea improprie
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
după Congresul al XX-lea al PCUS, Bucureștiul își renegase inițiativa avută în anul precedent, fapt care contrazice argumentația lui Maurer. Însă măsura în care ideea retragerii trupelor sovietice a aparținut părții române nu reprezintă un capitol încheiat din istoria comunismului românesc, este de părere Sergiu Verona. Mai mult, acesta afirmă că, de fapt, nu Biroul Politic al PMR, ci Hrușciov însuși ar fi fost cel care a avansat propunerea în august 1955, după încheierea tratatului de pace dintre Uniunea Sovietică
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
este foarte facil și foarte tentant deopotrivă. Însă trebuie să avem permanent în vedere contextul în care acest act de bunăvoință al Uniunii Sovietice s-a produs, și care a reprezentat o confirmare a loialității și a absolutei obediențe a comunismului românesc. Până în 1962 nu a existat nici un gest de frondă al Bucureștiului față de Moscova, relațiile dintre cele două părți fiind chiar apreciate ca foarte bune. Interesul Moscovei de a retrage Armata Roșie de pe teritoriul românesc este recunoscut și de Dumitru
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
învață și se inspiră din tezaurul bogat de experiență al Partidului Comunist al Uniunii Sovietice, detașament de frunte al mișcării comuniste internaționale" (DJTAN, fond Comitetul Regional PMR Timișoara, dosar 41, f. 5). 4.8. Concluzii: capcanele destalinizării și gestația național- comunismului Studiind relația dintre "radicalitatea" unei "mișcări revoluționar-populare" ("mass-movement regime") și statutul său politic, Robert Tucker ajunge la concluzia că cele două sunt invers proporționale: cu cât mișcarea (în acest caz, un partid comunist) este mai puternică și mai puțin temătoare
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
o varietate de mijloace. În sfârșit, în etapa incluziunii, regimul încearcă să integreze societatea, nu invers, și să îi imprime dezideratul revoluționar în măsură cât mai mare cu putință, înaintând astfel împreună, tot mai indistinct, înspre "construirea socialismului", respectiv a comunismului. Se poate observa că destalinizarea inițiată de Moscova afectează profund interesele și obiectivele comunismului românesc. În timp ce Uniunea Sovietică încerca să avanseze, prin platforma ideologică a Congresului XX al PCUS, din faza de consolidare în cea de incluziune, RPR și celelalte
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
nu invers, și să îi imprime dezideratul revoluționar în măsură cât mai mare cu putință, înaintând astfel împreună, tot mai indistinct, înspre "construirea socialismului", respectiv a comunismului. Se poate observa că destalinizarea inițiată de Moscova afectează profund interesele și obiectivele comunismului românesc. În timp ce Uniunea Sovietică încerca să avanseze, prin platforma ideologică a Congresului XX al PCUS, din faza de consolidare în cea de incluziune, RPR și celelalte "democrații populare" se aflau de abia la începutul procesului de consolidare a propriei puteri
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
cu fermitate în toate domeniile vieții sociale, iar drepturile acordate până atunci minorităților naționale în plan cultural și mai ales lingvistic erau treptat retrase (Mendel: 1961, 371-486). În RPR, destalinizarea s-a încheiat înainte de a fi început. Până în decembrie 1989, comunismul românesc a fost, exceptând câteva scurte perioade de semi-liberalizări strategice, esențialmente dogmatic. Retragerea Armatei Roșii a fost urmată de o intensă campanie represivă împotriva populației. Constrângerile juridice au crescut, iar pedepsele pentru delictele de natură politică au fost amplificate la
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
odată cu așa numitele "teze din iulie", deși își făcuse simțită prezența încă din 1968, când condamnarea invaziei Cehoslovaciei de către conducerea de la București s-a bucurat de un impresionant ecou popular a rămas în permanență un obiectiv imposibil de atins pentru comunismul românesc. Cu ingeniozitate și abilitate, conducerea PMR a reușit să "simuleze" implementarea leninismului europenizat, dar mai ales să câștige toleranța centrului moscovit prin participarea consistentă pe care a avut-o la suprimarea revoluției maghiare. De asemenea, la nivel intern, a
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
tactică. Având de-a face cu exodul masiv al inteligenței și forței de muncă din partea estică a orașului înspre vest, Hrușciov și liderul est-german Walter Ulbricht au demarat în 1961 construcția zidului Berlinului, un simbol al eșecului și al menținerii comunismului prin forță și amenințare, nu prin convingere (Taubman: 2005, 435; Copilaș: 2009e, 43-44). Pe măsură ce situația se deteriora și devenea din ce în ce mai clar că presiunile sovietice nu vor avea rezultatul scontat, Hrușciov declama, pe de o parte, că "nu intenționăm să impunem
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
parte oficială a programului Congresului (Tucker: 1972, 240-241; Congresul al XXII-lea al P.C.U.S.: 1962, 34-38). Dedublată de o dezarmare generală și mai ales nucleară la nivel global (Hrușciov: 1961, 3-61), coexistența pașnică reprezenta o recosmetizare a obiectivului final al comunismului, revoluția mondială, în niciun caz abandonarea acestuia, neputând fi echivalată deci cu o ""coexistență ideologică"", astfel că distanța ideologică "dintre societățile comuniste și necomuniste" rămânea în continuare insurmontabilă (Tucker: 1969, 205). Să vedem, mai pe larg, ce accepțiune îi atribuia
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
de la București, prin tentativele perseverente de supranaționalizare a CAER. Cei care acționau în acest sens uitau că, se argumentează în continuare, o premisă de bază a surmontării subdezvoltării economice și a avansării în mare măsură simultane a statelor socialiste înspre comunism o constituie uniformizarea "nivelurilor de dezvoltare economică". Specializarea producției în interiorul Consiliului nu contribuia deloc la acest deziderat; dimpotrivă, promotorii ei urmăreau să potențeze inegalitățile existente între "țările frățești", comportându-se ca pe timpul "vechii diviziuni capitaliste a muncii care rezerva țărilor
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
avantaj de a menține o anumită stabilitate socială prin evitarea suprapopulării mediului agricol, contribuind astfel și la, dacă nu acceptarea, cel puțin tolerarea regimului și implicit la consolidarea lui; nu se poate vorbi deci de o curajoasă turnură naționalistă a comunismului românesc. Regimul nu urmărea să satisfacă interesele populației, ci interesele proprii, așa cum dovedește și cazul sovromurilor prin care economia românească a fost exploatată din plin de către Moscova în primii ani de după constituirea RPR. Recuperarea naționalismului a fost operată conjunctural și
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
datorită unor autentice convingeri naționaliste ale regimului; manipulând simbolurile mitologiei naționaliste a românilor, acesta a început prin a constitui o interfață între regim și populație. De abia în perioada ceaușistă avem de-a face cu o naționalizare în profunzime a comunismului românesc, ba chiar cu o fascizare a sa. Revenind la disputa Bucureștiului cu CAER, putem găsi o formulare concisă a poziției generale a RPR în această privință într-o ședință a Biroului Politic al PMR desfășurată în iulie 1963. Ideea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]