20,716 matches
-
dezvoltării viitoare a poporului nostru, în centrul politicii educative! Numai dacă vom ști să îmbinăm în mod armonios trecutul glorios cu prezentul vom reuși să trasăm căile făuririi cu succes a societății socialiste multilateral dezvoltate, să creăm premisele necesare făuririi comunismului în România" (P.C.R. Continuator...: 1972, 226-227). Trecutul este deci romantizat, după cum observă și Vladimir Tismăneanu (1989: 331), iar mitul eroului aflat în "fruntea" țării pentru a continua și duce la bun sfârșit, probabil, "trecutul de luptă" al misticizatului popor nu
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
pe românește,/ înseamnă Cel Viteaz, Cel Drept, Cel Bun" (Dragoș: 1983, 21). Cât de departe ne aflăm de internaționalismul leninismului revoluționar! Într-adevăr, între leninismul din timpul lui Lenin și naționalism exista o incompatibilitate structurală. Din acest punct de vedere, "comunismul național", care va fi discutat în continuare, reprezintă un "paradox". Relația dintre naționalism și leninismele, sovietice sau nu, care au urmat leninismului revoluționar nu este însă "paradoxală", așa cum încearcă să ne convingă Kurt London (vezi Smultea: 1972, 514-515). Ea nu
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în care revoluția comunistă globală nu se produsese, o lume esențialmente "burgheză". De fapt, ce distinge leninismul romantic de fascism, de exemplu, sau de leninismul asianizat? De ce nu poate fi considerat mai degrabă naționalist decât leninist? De ce conceptul consacrat de comunism național este insuficient pentru a explica ceaușismul? În primul caz, am oferit deja o posibilă distincție între leninism și fascism. Deși similaritățile dintre fascism și leninismul romantic sunt consistente în plan atât intern cât și extern, aș argumenta că orientarea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Dar, la o analiză sinoptică, leninismul asianizat dovedește totuși un simț al echilibrului mai dezvoltat. Romanticii, să nu uităm, aveau oroare de măsură și de măsuri, iar leninismul romantic, într-un anumit sens, a moștenit această trăsătură. În final, carențele comunismului național au fost deja scoase în evidență (Shafir: 1989a, 1-2). Nu aș adăuga decât că naționalismul este mult mai difuz din punct de vedere ideologic, iar teleologia sa nu are neapărat un sens proiectiv, ca și în cazul leninismului romantic
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
fost deja scoase în evidență (Shafir: 1989a, 1-2). Nu aș adăuga decât că naționalismul este mult mai difuz din punct de vedere ideologic, iar teleologia sa nu are neapărat un sens proiectiv, ca și în cazul leninismului romantic. De asemenea, comunismul este un termen care face referire la o realitate în curs de devenire, niciodată una prezentă sau posibilă, cel puțin până acum; leninismul în schimb, cu toate metamorfozele prin care a trecut și "vlăstarii" ideologici pe care i-a dezvoltat
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
poate afirma că, odată ce revoluția globală a eșuat definitiv la începutul anilor '20, leninismul a fost condamnat să coabiteze cu și ulterior să integreze elemente naționaliste pentru a se autolegitima. Este un proces analizat și de Robert Tucker, pentru care, "comunismul la putere" manifestă o tendință aproape invariabilă "de a se transforma în comunism național" (Tucker: 1969, 169). În cazul leninismului romantic, naționalismul nu este doar tacit acceptat, ci capătă o pondere structurantă, fiind de o importanță egală cu leninismul. Deși
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
leninismul a fost condamnat să coabiteze cu și ulterior să integreze elemente naționaliste pentru a se autolegitima. Este un proces analizat și de Robert Tucker, pentru care, "comunismul la putere" manifestă o tendință aproape invariabilă "de a se transforma în comunism național" (Tucker: 1969, 169). În cazul leninismului romantic, naționalismul nu este doar tacit acceptat, ci capătă o pondere structurantă, fiind de o importanță egală cu leninismul. Deși au mai fost schițate până acum paralele între romantism și gândirea lui Ceaușescu
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
fiind de o importanță egală cu leninismul. Deși au mai fost schițate până acum paralele între romantism și gândirea lui Ceaușescu, ele au fost marginale și insuficient analizate (vezi Tismăneanu: 1985, 63). De asemenea, Kenneth Jowitt analizează "naționalismul romantic" al comunismului românesc în politica internațională (independență, suveranitate, relații pe bază de egalitate între națiuni), considerând însă că nu era exclus ca acesta să se transforme într-un "naționalism integral", în sensul de universalist și intolerant, mult mai compatibil cu structura ideologică
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
desparte însă, fără doar și poate, tipul de leninism pe care îl va articula fiecare: leninismul europenizat a fost mai apropiat de leninismul post-revoluționar și implicit de leninismul revoluționar prin dimensiunea sa internaționalistă în sensul necesității unui centru director al comunismului mondial; leninismul romantic s-a opus însă cu vehemență acestei pretenții, insistând asupra faptului că fiecare stat comunist și fiecare stat în general ar trebui să interacționeze de pe poziții egale în plan extern, pornind de la o incontestabilă suveranitate în plan
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
altoit" pe baze leniniste, devine structurant pentru ideologia și politica, internă sau externă, a regimului. Sigur, naționalismul conținut în leninismul romantic nu s-a putut defini pe sine decât prin raportarea la naționalismul "burghez"; în același fel, pentru Lenin însuși comunismul nu putea fi construit decât preluând elementele "burgheze" cele mai adecvate, "care ies din sânul capitalismului (subl. în orig.) (Lenin: 1954, 197-198). Astfel, naționalismul "leninist" conține din plin elemente "burgheze". Dar, pe măsură ce proiectul de realitate alternativă a leninismului romantic devenea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
socialismului", succesul lăsându-se însă așteptat. Astfel, putem înțelege de ce, după 1989, naționalismul, atât "de sus" (recuperat de ceaușiști nostalgici), cât și "de jos" (adoptat de grupuri sociale care căutau să își definească identitatea în baza tradițiilor naționale, prezumtiv opuse comunismului pe care ultimul prim-ministru necomunist, Nicolae Rădescu, l-a numit "străin de neam și țară") a cunoscut o explozie populară, dub diferite forme, mai ales extremiste: deoarece componenta sa "burgheză" s-a eliberat de leninismul care îl încorsetase până
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în raport cu discursurile celor mai multe regimuri leniniste. "Democrație", "independență", "dezarmare", "pace", "popoare", toți acești termeni aveau sens proiectiv, anticipând o realitate internațională structurată în conformitate cu anumiți parametri ideologici stricți; nu era vorba cu alte cuvinte, de realitatea prezentă, ci de cea normativ-leninistă. Sigur, comunismul inter-național la care aspira leninismul romantic părea imposibil din punct de vedere "burghez"; militantismul, voluntarismul și dinamica permanentă care îl însoțeau nu puteau fi înțelese de către "profani", mai ales de "imperialiști". Chiar dacă până la urmă realitatea "burgheză" a învins, nu înseamnă
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
ideologice, aș răspunde. Dacă Hrușciov a patronat zdrobirea revoluției maghiare pentru a extinde influența destabilizatoare a acestuia asupra "lagărului socialist", el a acționat și datorită unor convingeri ideologice profunde, fiind încredințat de victoria globală, mai devreme sau mai târziu, a comunismului. Brejnev, în schimb, deși format la rândul său la școala leninistă, a preferat să pună deoparte dinamismul revoluționar al acesteia în favoarea unei comodități politico-ideologice care nu mai avea nimic în comun cu leninismul revoluționar sau post-revoluționar, așa cum le cunoscuse fostul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Moscovei. După 1945, nu a intrat în calculele geopolitice ale lui Stalin și nici nu a făcut parte din celebrul "acord al procentajelor" încheiat între liderul sovietic și premierul britanic Winston Churchill. Un procent însemnat al populației se pronunța în favoarea comunismului sovietic, perceput ca o garanție a integrității teritoriale a țării în fața unei noi agresiuni germane. Stalin a decis însă comunizarea Cehoslovaciei utilizând același tipar ca în restul Europei de Est: lovitură de stat, teroare, subminare progresivă a opoziției. Odată devenită
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
a Cehoslovaciei ca țară care își asumă responsabilitatea în fața mișcării internaționale comuniste pentru îmbunătățirea și profitarea de pe urma unei baze materiale relativ avansate, standarde de educare și cultură a poporului neobișnuit de ridicate și tradiții democratice indeniabile în beneficiul socialismului și comunismului. Nimeni nu ne-ar putea ierta dacă am irosi această șansă, dacă am renunța la oportunitățile noastre (Excerpts from the 'Action Programm' of the Communist Party of Czechoslovakia). Spre deosebire de retoricile asemănătoare ale unor partide leniniste, care erau numai normative, urmărind
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
dezvoltat o conștiință normativ-leninistă și ar fi devenit imună la asaltul propagandistic "imperialist" și total impenetrabilă în raport cu ethosul "burghez" de abia atunci partidul ar fi putut fi apreciat cu adevărat de societate, pe măsură ce se topea în interiorul ei, pe drumul înspre comunism. Între timp, desigur, "imperialismul" ar fi pierdut teren la nivel global și ar fi fost până la urmă învins și eradicat. Avem de a face deci, în cazul lui Dubcek, cu o "deviere de dreapta". Cu siguranță, Brejnev și Dubcek erau
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
pe care o voi analiza în detaliu în ultimul capitol al lucrării a cărui principal protagonist, Mihail Gorbaciov, a gândit și acționat în mare măsură similar cu Dubcek, deși a fost, până la un anumit punct, mult mai stăpân pe reformarea comunismului sovietic decât a fost Dubcek pe reformarea celui cehoslovac. Principala caracteristică a leninismului post-bolșevic rezidă în abandonarea imaginii de "fortăreață" impenetrabilă ideologic a partidului, așa cum o numește Jowitt, și, la fel, renunțarea la centralismul democratic. Partidul trebuie să își asume
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
pierdeau cu repeziciune. Dubcek și echipa sa vor consimți, cerând însă timp. La Čierna nad Tisou și Bratislava, Brejnev s-a convins probabil că Dubcek este depășit de situație și că este necesară o intervenție în forță pentru a restaura comunismul în Cehslovacia (vezi Rețegan: 1998, 179). În comunicatul adoptat la Bratislva se specifica clar că "imperialismul" complică și agravează "situația internațională", iar statele "frățești", pentru a îi face față, "își reafirmă din nou hotărârea de a-și pune de acord
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
distrugerea ei (Brezhnev în Stokes: 1991, 133). De fapt, succesorul lui Hrușciov ne oferă, într-un articol scris în 1977 pentru aniversarea revoluției bolșevice, viziunea sa condensată asupra relațiilor dintre statele socialiste, a mișcării comuniste internaționale și a posibilității extinderii comunismului în lume. Iese în prim plan rolul central al Uniunii Sovietice în toate cele trei cazuri. Accentul este pus însă pe factorul politic, iar referințele la ideologie sunt cvasiabsente, chiar dacă discursul este ambalat într-o formă fără doar și poate
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
222-223). O reacție justificabilă, ținând cont de precaritatea construcției politice est-germane, total dependentă de centrul moscovit. La rândul ei, RSR a acordat o atenție deosebită evoluției regimului Dubcek, dar din cu totul alte motive. 6.5. August 1968 sau zenitul comunismului românesc. Momentul simbolic al nașterii leninismului romantic Așa cum am constatat, liderul reformist al Cehoslovaciei anului 1968 nu și-a propus distrugerea regimului, ci eficientizarea lui, în primul rând printr-o asumare critică a plusurilor, dar mai ales a minusurilor acestuia
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în forma unei exaltări romantice. România a urmărit cu interes schimările petrecute în interiorul sistemului cehoslovac. După ce a părăsit însă demonstrativ întâlnirea partidelor comuniste de la Budapesta, în care se dezbăteau liniile majore pe care le-ar fi urmat noua conferință a comunismului internațional datorită unui atac direct asupra politicii sale externe, conducerea RSR a fost exclusă de la întrunirea Comitetului Politic Consultativ al OTV pe care tocmai Ceaușescu îl solicitase pentru a se edifica asupra intențiilor sovietice în privința Cehoslovaciei. Ulterior, reprezentanții PCR nu
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
leninistă a adevărului, care persistă într-un grad destul de ridicat și după 1989. August 1968 a creat, în viziunea lui Ceaușescu, relația organică dintre conducător și națiune, dându-i posibilitatea primului să demareze punerea în aplicare a saltului calitativ înspre comunismul inter-național, proces în care s-ar fi amplificat permanent rolul României "în conștiința lumii" (vezi "anchetele" apărute în acest sens în revista Lumea, în care erau coroborate citate și aprecieri provenite de la diferite personalități politice sau academice internaționale la adresa lui Ceaușescu
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
mai multe neplăceri, dar o invazie militară coordonată de OTV nu se afla printre ele. Lecția cehoslovacă l-a impulsionat însă pe Ceaușescu să caute noi forme de control și de integrare a societății în planurile sale de construire a comunismului, în absența oricărei imixtiuni exterioare. Reconstituirea "gărzilor patriotice" și avansarea doctrinei "războiului popular" reprezintă consecințe directe ale regândiii politicii de securitate a RSR și, totodată, noi pași în direcția devenirii ideologice a leninismului romantic. 6.6. "Gărzile patriotice" și "războiul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
de scenariu le-ar fi antrenat convingeau Moscova că prudența este preferabilă (Jones: 1981, 60-105). Sunt de acord cu Jones până la un anumit punct: da, realismul politic a cântărit greu și în relațiile dintre statele socialiste, nu numai în exteriorul comunismului internațional, dar, pe de altă parte, nu putem pune cadrul ideocratic leninist pe un plan secundar în această ecuație. Dimpotrivă, avem de-a face mai degrabă cu un realism leninist, să-i spunem așa, măcar până în prima jumătate a anilor
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Moscovei ceea ce considera a fi locul pe care îl merită în cadrul mișcării comuniste internaționale. Pe de altă parte, poziția lui Ceaușescu reflectă din plin componenta naționalistă a gândirii acestuia, care se extindea fără menajemente și asupra unei perioade în care comunismul românesc fusese realmente internațional: în opinia sa, identitățile acelor activiști și toate informațiile despre comunismul românesc interbelic ar fi trebuit să constituie probabil secrete de stat; aflarea lor în posesia Moscovei nu făcea decât să îi reamintească de filiația inevitabilă
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]