20,716 matches
-
Tratatului de la Varșovia" (Shafir: 1989d, 2). Așa cum vom vedea în următorul capitol, confruntată cu schimbări sociale și politice care îi depășeau puterea de înțelegere, RSR va pretinde intervenții ale OTV în Polonia aflată în efervescență revoluționară pentru restabilirea fermă a comunismului, după ce timp de mai bine de două decenii ridicase în slăvi "independența popoarelor" și dreptul lor de a "construi socialismul" în manieră autonomă, condamnând vehement intervențiile centrului moscovit în problemele "lagărului". Uniunea Sovietică, în fruntea căreia se afla de acum
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
precum acela că "vin americanii"", fapt care "a făcut ca ascultarea radiourilor străine să fie tot mai atent monitorizată". Pentru că acesta era unul din principalele mituri ale epocii: intervenția americană în România și Europa de Est în general și eliberarea de sub tutela comunismului moscovit. Politic, Statele Unite nu au avut în vedere niciodată o astfel de inițiativă, care ar fi implicat costuri imense și ar fi adus beneficii incerte. Dar, pe de altă parte, postul de radio finanțat de către Washington întreținea încrederea în mult
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
tot mai incertă, se recurgea tot mai des la soluția "individuală" a emigrării în Statele Unite sau Europa de Vest. Acceptarea de către Statele Unite a "coexistenței pașnice" inițiată de liderul sovietic Nikita Hrușciov a rezonat pentru societatea română cu abandonarea aproape definitivă a țării comunismului (Barbu: 2006, 94-98, 212). În consecință, emigrarea părea acum cel mai la îndemână mijloc de a întoarce spatele RPR. În anii '60, în timpul liberalizării parțiale a comunismului românesc, pe măsură ce mass-media românească se arătat tot mai receptivă la cultura occidentală și
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Nikita Hrușciov a rezonat pentru societatea română cu abandonarea aproape definitivă a țării comunismului (Barbu: 2006, 94-98, 212). În consecință, emigrarea părea acum cel mai la îndemână mijloc de a întoarce spatele RPR. În anii '60, în timpul liberalizării parțiale a comunismului românesc, pe măsură ce mass-media românească se arătat tot mai receptivă la cultura occidentală și oferta posturilor de radio autohtone s-a diversificat, "impactul Vocii Americii s-a mai diminuat" în favoarea Radio Europa Liberă. Acesta din urmă, "cu statutul său declarat de
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în cauză se situau invariabil pe primul loc, viziunea leninismul sistemic pornea de la o cu totul altă premisă. Numai colectivitatea statelor socialiste putea asigura plenar suveranitatea tuturor membrilor săi, prin cooperare și acțiuni sinergice în general, menite să crească forța comunismului mondial. Măsura "internaționalismului socialist" era dată de "asistența frățească și solidaritatea internațională"; în absența sau în cazul refuzului acestor forme de colaborare specifice, suveranitatea unui stat socialist se transforma în "naționalism mic-burghez" sau "egoism național" (SR/Romania: 23 September 1976
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
a intrat într-un con de umbră din punct de vedere al politicii internaționale, în timp ce în politica internă PCR experimenta noi și nebănuite etape de radicalizare. A fortiori, leninismul romantic, ideologia oficială a regimului, devenea tot mai revoluționar pe măsură ce principiile comunismului se erodau în ritm alert în Europa de Est și, începând cu a doua jumătate a anilor '80, în Uniunea Sovietică înseși. În această perioadă, România socialistă se va vedea confruntată cu o suită numeroasă și variată de dileme. În plan extern
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Muncitorilor, proletariatul polonez nu ar fi atins probabil nivelul de organizare care i-a permis să înființeze Solidaritatea (Kołakowski în Brumberg: 1983, 63-66; Taras: 1986, 63; Constantin: 2007, 12). Sindicatul care a înfruntat cu succes structurile administrative și ideologice ale comunismului polonez a reprezentat opera sindicatelor muncitorești de pe întreg teritoriul țării. Această regionalizare va constitui, așa cum se va putea constata ulterior, pe lângă un avantaj "cantitativ", unul dintre principalele puncte slabe ale Solidarității. Apoi, compoziția socială a mișcării era diversă și în
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
presiunile unui regim tot mai puțin stăpân pe situație (Constantin: 2007, 89-92). Jaruzelski, oricât de paradoxal ar părea, făcea tot posibilul să transforme acest fait accompli în beneficiul PMUP, subordonând capacitățile mobilizatoare și civice ale catolicismului polonez intereselor politico-ideologice ale comunismului polonez. Îndemnând-o "să fie folositoare statului și poporului", Jaruzelski spera că "Biserica va putea să armonizeze misiunea ei pastorală cu respectarea intereselor interne și internaționale ale orânduirii noastre de stat". Nu ni se spune însă cum putea fi reconciliat
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
măsuri diferite. Nu trebuie uitat faptul că, din cei aproximativ trei milioane de membri ai PMUP la sfârșitul anului 1981, o treime făceau parte de asemenea și din sindicatul condus de Wałesa (Staar: 1984, 164; Taras: 1986, 64, 69). Militarizarea comunismului polonez a adus cu sine o scădere semnificativă a membrilor PMUP, chiar dacă, oficial, Solidaritatea își încetase existența (Taras: 1986, 38). Pe de altă parte, importante segmente ale populației (țărani, intelectuali, chiar și muncitori) preferaseră să susțină reformele economice drastice impuse
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
de opoziție. Jerzy Popiełusko, preot deosebit de activ în organizarea eforturilor anticomuniste ale Solidarității și în întreținerea sentimentelor de revoltă neviolentă împotriva autorităților, a fost asasinat în 1984 de către securitatea poloneză (Constantin: 2007). În ceea ce privește posibilitatea modificării regimului politic, a renunțării la comunism prin intermediul acceptării și implementării reformelor tot mai îndrăznețe ale opoziției, Jaruzelski nu făcea nici un fel de compromis: nu vom permite o recidivare a anarhiei. Măsurile severe împotriva celor care îndrăznesc să acționeze împotriva statului și societății trebuie să constituie o
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
anumite facțiuni ale PMUP încercau să răspundă turbulențelor sociale, și o depășire a leninismului. Mai mult, așa cum am constat în capitolele precedente, Polonia acceptase după protestele din 1956 un pluralism politic limitat, subordonat "rolului conducător" al PMUP; gestul diferenția substanțial comunismul polonez de celelalte regimuri leniniste est-europene (exceptând Iugoslavia), în care partidul era unicul și incontestabilul garant al "construirii socialismului". În plus, concesiile pe care generalul va fi nevoit să le facă Solidarității, culminând cu invitarea acesteia de a lua parte
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
care generalul va fi nevoit să le facă Solidarității, culminând cu invitarea acesteia de a lua parte la guvernare în 1989, conduc la concluzia că ceea ce a încercat Jaruzelski în Polonia anilor '80 a fost un experiment unic în istoria comunismului, generalul fiind realmente interesat, sigur, până la o anumită limită, să ajungă la un rezultat împreună cu și nu împotriva opoziției, cum se întâmplă de obicei în regimurile leniniste. Ceea ce s-a și întâmplat, deznodământul rezidând în surmontarea pașnică a comunismului polonez
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
istoria comunismului, generalul fiind realmente interesat, sigur, până la o anumită limită, să ajungă la un rezultat împreună cu și nu împotriva opoziției, cum se întâmplă de obicei în regimurile leniniste. Ceea ce s-a și întâmplat, deznodământul rezidând în surmontarea pașnică a comunismului polonez prin renunțarea PMUP la monopolul instituit asupra vieții politice și reintroducerea unui autentic pluralism. Jaruzelsky a încercat, utilizând toate resursele de care dispunea, să împiedice reactivarea pluralismului social și politic. La un moment dat, la începutul crizei, a pus
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
un moment dat, la începutul crizei, a pus chiar problema deființării PMUP și înlocuirea lui cu un alt partid, soluție cu care sovieticii nu au fost însă de acord (Bukovsky: 2010, 67). De ce a ales Moscova să urmărească pasiv dezintegrarea comunismului polonez în loc să intervină armat, ca în Ungaria anului 1956 sau Cehoslovacia anului 1968, pentru reconsolidarea sa? Se știe că Brejnev și conducerea PCUS au urmărit cu îngrijorare apariția și dezvoltarea Solidarității, împreună cu răspunsul considerat insuficient de dur la adresa acesteia de către
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Afghanistan în 1979, se afla în acel moment (vezi Kramer: 1995, 118-123). Nu în ultimul rând, atenuarea animozităților Est-Vest prin semnarea protocolului de la Helsinki amenința să devină reversibilă, un deznodământ, datorită majorelor neajunsuri economice și sociale, nefavorabil în primul rând comunismului internațional. Stenograma unei ședințe a Biroului Politic al PCUS din decembrie 1981 demonstrează clar că liderii sovietici nu agreau varianta intervenției armate, condamnând de asemenea pretențiile Poloniei de ajutorare economică emise ca un fel de compensare anticipativă a costurilor intervenției
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
externă de aproximativ 22 miliarde de dolari, dublă comparativ cu cea a României vezi Taras: 1986, 68). Se ajunsese astfel la un cerc vicios format din împrumuturi, greve și noi împrumuturi. În bună tradiție leninistă, alte critici care era aduse comunismului polonez constau în abordarea neadecvată de către PMUP a problemelor legate de agricultură. Nefiind naționalizată era permisă deținerea de către țărani a unor parcele proprii agricultura producea, întocmai cum avertizase Lenin, capitalism. Datorită antagonismului dintre sectorul economic socialist (industria), respectiv cel privat
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
îl animau pe Gorbaciov și pe partenerii acestuia provine de la unul dintre cei mai importanți colaboratori ai săi în elaborarea perestroikăi: "Marea tragedie a stângii", afirmă Alexandr Iakovlev, "a fost scindarea ei în două curente: social-democrația pe de o parte, comunismul pe de alta. În prezent, se luptă împotriva sectarismului, dogmatismului și se resimte necesitate de a da formă unei noi mișcări de stânga" (Iakovlev: 1991, 94). Urmărind această logică, scindarea, la inițativa lui Lenin, a socialiștilor ruși între bolșevici și
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
se resimte necesitate de a da formă unei noi mișcări de stânga" (Iakovlev: 1991, 94). Urmărind această logică, scindarea, la inițativa lui Lenin, a socialiștilor ruși între bolșevici și menșevici este regretabilă deoarece a condus la izolarea și descreditatea ulterioară comunismului în sânul curentului mai larg de stânga din care totuși ar fi făcut parte. Este inutil de menționat că, doar cu câțiva ani înainte, o astfel de afirmație nu putea fi catalogată altfel decât contrarevoluționară, chiar și de către leninismul sistemic
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
baza aplicării legităților sociale, evitând disproporțiile, soluționând contradicțiile, asigurând dezvoltarea armonioasă a tuturor sectoarelor, ridicarea continuă a bunăstării materiale și spirituale a poporului (Ceaușescu: 1984, 44-45; subl. m.). Reiese foarte clar din pasajul citat mai sus că Ceaușescu nu concepea comunismul în sensul marxist clasic, unde exortațiile filosofice ale autorului Manifestului Comunist aveau rolul de a pune în mișcare tocmai depășirea, nu întărirea statului. Marx prevede depășirea a tot ce însemnă vechi, începând cu statul și capitalul; noul romantic leninist recuperează
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
profesorului Jowitt, pare să urmeze următorul traseu cultural-ontologic: insulare integrativă, transformare insuficientă, respectiv revenirea la un fel de insulare represivă. Concluzia Congresului ar putea fi rezumată în felul următor. "Activitatea ideologică trebuie să dezvolte spiritul revoluționar comunist, răspunderea față de cauza comunismului în patria noastră, precum și spiritul solidarității internaționale" (Ceaușescu: 1984, 59). Leninismul romantic intra deci treptat în faza de insulare represivă: înțelegând (deși nu putem fi deloc siguri în privința acestui aspect) limitele puterii sale transformatoare, atât ideologice, cât și materiale (un
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
și o serie de alte partide est-europene, sugera explicit secretarul general al PCR. "A face acest lucru înseamnă, de fapt, a renunța de a mai fi un partid revoluționar, comunist, de a-și îndeplini programul de făurire a socialismului și comunismului" (Ceaușescu: 1989, 97-98). Atitudinea de frondă a lui Ceaușescu față de reformele sovietice se va păstra și la ultima întâlnire a acestuia cu Gorbaciov, când liderul PCR răspundea agresiv și iritat omologului său mult mai destins și preocupat de relansarea comună
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
nicăieri, deoarece fiecare dintre aceste state avea propriile probleme interne presante și între ele erau separate de numeroase diferențe (Shafir: 3 July 1989e, 1-6). Exasperat de valul de schimbări politice est-europene și încercând să păstreze același control ferm asupra populației, comunismul românesc devenise "xenofobic" (Shafir: 27 June 1989a, 1-11). Insularea represivă a leninismului romantic atinsese zenitul. Cu toate acestea, colapsul regimului nu a putut fi evitat. 8.3. Un ultim gest de frondă: Republica Socialistă România renunță la clauza națiunii cele
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
non-leninist. Fapt care l-a îngrijorat profund pe secretarul general al PCR: Gorbaciov se înțelegea cu lumea capitalistă în proprii ei termeni, renunțând definitiv la militantismul revoluționar socialist și asedierea prin orice mijloace și sub orice forma a realității "burgheze". Comunismul internațional era deci în pericol odată cu "îmburghezirea" centrului moscovit și, oricât de disidentă ar fi fiost RSR în raport cu propria tabără, nu se concepea pe sine în afara acesteia sau în absența ei, din rațiuni de stabilitate politică elementară. Conducerea PCR a
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
revenirea la putere a Partidului Republican, să poată reconsolida relația București-Washington, intrată într-un con de umbră între 1977 și 1981. Liderul PCR avea să fie însă profund dezamăgit. Noul președinte diferea radical de predecesorul său Nixon în ceea ce privește atitudinea față de comunism și importanța acordată drepturilor omului. RSR era supusă an de an la presiuni din ce în ce mai mari în perioada reînoirii clauzei, fiind nevoită să liberalizeze parțial emigrările în fiecare vară, în numele "reîntregirii familiilor", pentru a putea beneficia de tarife reduse pentru mărfurile
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
că "Ceaușescu nu a înțeles nimic din mesajul lui Gorbaciov" (Dorin: 2008, 37-53), iar acesta din urmă a fost nevoit să planifice debarcarea de la putere a liderului PCR, care făcea notă discordantă cu noile încercări ale Moscovei de a redefini comunismul. Dorin se înșeală în cazul ambelor premise. Ceaușescu a înțeles foarte bine provocarea majoră antrenată de către ideile reformatoare ale lui Gorbaciov, combătându-le ardent și uneori simulându-le, așa cum s-a întâmplat în 1988 când secretarul general al PCR a
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]