20,716 matches
-
Prelucrarea conștientă, amplă, a acestor evenimente ascunse deja în istorie va ajuta societatea românească de azi să depășească sindromul de stres posttraumatic atât de frecvent etalat în viața socială a României din ultimii 20 de ani. 1.6.1. Perioada comunismului ca traumatism societal în România, instaurarea regimului comunist s-a petrecut în perioada 1945-1964. A fost perioada naționalizării tuturor bunurilor, a locuințelor și bunurilor materiale private, a întreprinderilor industriale și a pământurilor și mijloacelor de exploatare a pământurilor. în aceeași
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
și revolte populare care au înregistrat un mare număr de victime (Tismăneanu, 2005). Exercitarea terorii în scopul menținerii regimului comunist s-a desfășurat până la căderea sistemului în 1989. Deși cu mai puține crime 2, cea de-a doua perioadă a comunismului, a creat un climat de frică 3 permanentă (Deletant, 2001; Bartosek, 1999), având încă și azi profunde ecouri în psihicul și comportamentele românilor. Partidul Comunist Român, care s-a instaurat în mod ilegal și s-a impus prin crimă (raportul
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
la cererea acestuia, un grup de politruci condus de Nicolae Ceaușescu lucra la o nouă Constituție a țării (Nelson, 1976). Dar legile în general nu reprezentau limite pentru oamenii puterii (Nelson, 1976; Tismăneanu, 2005) și legalitatea își pierde odată cu instaurarea comunismului funcția de reglementare generalizată a vieții societății, iar instituțiile statului își pierd credibilitatea. Imediat după instalarea la conducere, Ceaușescu și-a arogat funcțiile supreme în stat1, astfel încât Marea Adunare Națională (MAN) și consiliile locale au devenit doar corpuri reprezentative simbolice
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
Janos, 1991). în România, țară agricolă până în 1945, lucrurile s-au petrecut diferit: industrializarea intensă s-a realizat sacrificând individul și a fost cu putință doar în condițiile instaurării totalitarismului. Industrializarea promovată de ideologia marxist leninistă, reprezenta o țintă a comunismului isteric, având ca scop demonstrarea superiorității acestui tip de societate față de cea capitalistă. Ceaușescu, el însuși un tip cu puternice tendințe demonstrative, și-a fixat ca obiectiv prioritar industrializarea țării, neglijând agricultură 1 și serviciile și sacrificând, într-un dispreț
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
sănătății mentale a românilor acelor ani. Dar gândurile ce erau ascunse în împrejurările oficiale și care se comunicau în limba folosită între prieteni și în familie generaseră și o suspiciune largă. „Duplicitatea”, termen larg utilizat pentru descrierea vieții din perioada comunismului (Kligman, 2000; Tismăneanu, 2005), era o caracteristică a întregii societăți românești din perioada comunismului, probabil cu excepția familiei „conducătorului iubit”. Se spunea că dacă se întâlnesc patru persoane și discută, una va informa securitatea despre discuția ce avusese loc. Limba oficială
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
și care se comunicau în limba folosită între prieteni și în familie generaseră și o suspiciune largă. „Duplicitatea”, termen larg utilizat pentru descrierea vieții din perioada comunismului (Kligman, 2000; Tismăneanu, 2005), era o caracteristică a întregii societăți românești din perioada comunismului, probabil cu excepția familiei „conducătorului iubit”. Se spunea că dacă se întâlnesc patru persoane și discută, una va informa securitatea despre discuția ce avusese loc. Limba oficială, de lemn, fără acoperire în realitate, era însoțită de un limbaj nonverbal congruent: oamenii
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
precum și întrebările sau afirmațiile clare, directe. Minciuna, corupția, furtul soluționau situații ce păreau fără ieșire în cotidianul restrictiv și coercitiv al ultimilor ani ai lui Ceaușescu. Oamenii au învățat și au dezvoltat strategii practice de supraviețuire în condițiile vitrege ale comunismului (Malcomson, 1993). Din punct de vedere psihologic, întreaga societate a dezvoltat mecanisme defensive greu de depistat și părăsit chiar și la 20 de ani de la încheierea regimului Ceaușescu. Bunurile de consum se produceau foarte puțin și importurile erau nesemnificative. „în
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
cetățenilor ei. Un alt loc cu frecvente încercări de trecere a frontierei era în sudul României, prin trecerea Dunării spre fosta Iugoslavie. Aceste cazuri însă se judecau la tribunalele din zonele respective. 1.6.2. Factori de risc în perioada comunismului și impactul lor social Descrierea condițiilor de viață curentă din perioada comunistă face impresia unei liste lungi de factori de risc afectând majoritatea populației. Adversitățile vieții curente din acel timp, acționând simultan, de durată, pot fi calificate ca traumatice (Nutt
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
ca traumatice (Nutt, Davidson, Zohar, 2000), căci ele amenințau viața, integritatea fizică a individului, precum și a persoanelor semnificative cum ar fi părinții, copiii, și puteau declanșa răspunsuri de frică, neputință sau chiar oroare. Putem spune că societatea românească în perioada comunismului, în marea ei majoritate, era expusă unor condiții declanșatoare de manifestări de sindrom de stres acut, dar și posttraumatic sau altor forme de psihopatologie de tipul depresiilor, alcoolismului, comportamentelor dependente, tulburări antisociale, de personalitate și tristețe nespecifică (Dohrenwend, 2000). Orice
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
dintre 49VIOLENȚA complicii acestor cercuri erau cei marginalizați, cei ce alcătuiau „fracțiunea dominată de clasa dominantă”(Bourdieu, apud Kligman, 2000, p. 25). Societatea românească, în marea ei masă, era o societate săracă. Toți acești factori de vulnerabilizare, identificați în perioada comunismului, se resimt încă și azi în evoluția societății românești, așa cum indică statisticile curente 1. Factorii de risc și cei de vulnerabilitate se consideră ca fiind complementari în crearea condițiilor de sensibilitate față de apariția manifestărilor mai sus amintite. în vreme ce termenul factori
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
corupă”un reprezentant al unei instituții. Adresabilitatea la o instituție de a cărei aprobare aveai nevoie pentru anumite demersuri era condiționată de relațiile ce le aveai în acea instituție, precum și de cadourile pe care le ofereai. Aceste practici salvatoare în timpul comunismului au dezvoltat atitudini și comportamente inerte de „cumpărare”a serviciilor, ce funcționează și azi, făcând din România, una dintre țările cu cea mai mare corupție din Europa 1. Numeroase comportamente cu sens de coping în perioada comunistă au rămas în
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
astfel de experimente, la schimbarea mediilor de viață) sau pot atinge grupuri sociale mai mari, cum ar fi: familii (de exemplu, în cazul emigrărilor), comunități sau întreaga societate (așa cum s-a întâmplat în țările unde a fost instaurat cu forța comunismul). Perspectiva egoistă asupra fericirii sau a suferinței, caracteristică a imaturității emoționale, face ca provocarea suferinței celuilalt, sacrificarea celuilalt în beneficiul personal să fie o tendință aproape permanentă în diversele grupuri sociale. De-a lungul istoriei această tendință a dat exploatare
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
mai adesea îl abandona pentru a se putea angaja ca doica (Pierrehumbert, 2003). Ca urmare, mănăstirile au devenit locuri comune pentru creșterea copiilor abandonați și au dezvoltat dispozitive și locuri speciale pentru abandonul copiilor și preluarea lor de către mănăstire. în timpul comunismului, când Ceaușescu în visele sale megalomane a impus o explozie demografică prin interdicția metodelor anticoncepționale și a avortului, a apărut „zicala”: „statul l-a făcut, statul să-l crească”. Leagănele de copii, „instituții de protecție închise”, s-au umplut de
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
după 1989, aceste rețele de „prieteni”au încetat să mai funcționeze. b) „consumul”de cultură, lectura, audițiile muzicale, vizitarea expozițiilor și vizionarea spectacolelor de teatru era un comportament generalizat și care asigura momente de „evadare”din cotidianul frustrant. în perioada comunismului era o remarcabilă producție literară, artistică, foarte gustată de publicul larg. Mersul la concertele date de Filarmonicile din orașe, frecventarea spectacolelor de teatru, lectura cărților de literatură ce apăreau traduse (tot mai puține) sau ale scriitorilor români, gustul pentru ziarele
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
a românilor. Un cunoscut filosof român din acea perioada spusese: „nu există salvare decât prin cultură”1, iar această formulă era cunoscută publicului larg. Imediat după revoluția din 1989, poeți și scriitori foarte cunoscuți au încetat să mai scrie. în timpul comunismului, cultura reprezenta un mod de a trăi „dizident”, de a te sustrage îndoctrinării permanente și frustrărilor curente. Cărțile conțineau pasaje pentru „cunoscători”, pentru „inițiați”, spectacolele de teatru permiteau sugerarea pe scenă a unor opinii împărtășite de marea majoritate, dar imposibil
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
apartenența la o anumită familie 2 era renegată de către progeniturile care ajungeau să își schimbe numele pentru a putea să se înscrie la studii, pentru a fi acceptați de sistemul social. Putem vedea așadar cum familia a dobândit în perioada comunismului anumite caracteristici specifice, rămânând însă un important factor protectiv împotriva adversităților cotidiene. în Pavilionul canceroșilor, A. Soljenițîn spunea că e un lucru mare să poți avea încredere în partenerul de cuplu. Această suspiciune și neîncredere a atins în bună măsură
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
partenerul de cuplu. Această suspiciune și neîncredere a atins în bună măsură și viața familiilor din România. d) Resemnarea, abandonarea speranței de mai bine, a constituit un important mecanism de apărare cu rol de factor de protecție în condițiile caracteristice comunismului. „E bine și așa, oricum...”, „o să ne descurcăm...”. Acceptarea lucrurilor și a situațiilor inacceptabile dintr-o perspectivă sănătoasă, renunțarea la valorile tradiționale (demnitatea umană, adevărul, religia, munca, protejarea celor mai slabi) care nu mai puteau fi menținute, renunțarea la o
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
fără a-l merita. Dar „Bulă a murit în timpul revoluției. A vrut să filmeze din față un glonte”. Acesta este unul dintre ultimele bancuri cu Bulă, personajul ce ar fi putut fi un bun ambasador al vieții românilor din timpul comunismului. f) Ascultarea posturilor de radio și TV, a mass-mediei din afara țării Ascultarea cu predilecție a posturilor de radio „Europa liberă”și „Vocea Americii”, deși prezentând oarecare riscuri, fiind interzise de către regim, era o metodă general utilizată pentru a avea acces
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
în zidul gros al ignoranței, în ciuda tuturor nefericirilor, inepțiilor și durității regimului, românii reușeau să păstreze o speranță de schimbare. Speranța avea rolul de a menține credința că există un „dincolo”, că lumea nu se termină în spațiul și timpul comunismului. Această idee relativiza trăirile, comportamentele, le reda dimensiunea dubitativă, umană, și întreținea lumina umanității într-o lume structurată pentru a o distruge. Istoria comunismului în România nu poate fi scrisă fără a păstra o pagină de aur pentru aceste posturi
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
a menține credința că există un „dincolo”, că lumea nu se termină în spațiul și timpul comunismului. Această idee relativiza trăirile, comportamentele, le reda dimensiunea dubitativă, umană, și întreținea lumina umanității într-o lume structurată pentru a o distruge. Istoria comunismului în România nu poate fi scrisă fără a păstra o pagină de aur pentru aceste posturi și oamenii ce activau în cadrul lor, a căror solidaritate față de țară era un factor de susținere a sănătății mintale a celor rămași acasă. g
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
din Uniune. Pe de altă parte, avem un mare număr de sinucigași și cei mai mulți deținuți emigranți în închisorile din Italia 1, în Europa în general și în toată lumea. Aceste statistici pun sub semnul întrebării religiozitatea românilor de astăzi. în perioada comunismului bisericile erau goale, ritualurile marilor evenimente ale vieții, botezul, căsătoria, funeraliile, se petreceau acasă, având o latură ascunsă, în care se recurgea la oamenii Bisericii. Erau puține persoane în lumea orașelor care să respecte practicile creștine. Ateismul promovat cu agresivitate
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
Prelucrarea evenimentului traumatic este importantă indiferent că este vorba despre o traumă suferită de un individ (copil sau adult), familie sau alt grup social sau de întreaga societate. în societățile care au pus capăt unei perioade de violență (război, holocaust, comunism), prelucrarea trecutului este o etapă obligatorie, paralelă cu învățarea unor noi modalități de conviețuire, prin evitarea conflictelor (Baumann, Bergstraesser, 2009). PTSD înseamnă o continuare a reacțiilor defensive care în momentul producerii traumei erau reacții adaptate pentru a asigura supraviețuirea individului
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
efectelor traumei în rândurile autorităților, dar și a personalului de îngrijire. Astăzi, probabil că există un mai bun potențial reactiv la nivelul comunităților față de catastrofele naturale care par destul de frecvente în ultimii ani. în ciuda unei politici statale colectiviste, în perioada comunismului, sub amenințarea permanentă și consecutiv politicilor de urbanizare și industrializare forțată, s-a petrecut o rupere a țesutului social existent tradițional în satele din România. Oamenii au devenit indiferenți față de dificultățile vecinilor, față de ceea ce se întâmplă într-o altă familie
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
despre care istoricii remarcă faptul că se cunoaște prea puțin, că alcătuiesc un „tabu, ceva ce nu trebuie spus [”] partea de umbră (ce) există în toate epocile” (Ferro, 2009). în ultimii 20 de ani de construire a unei societăți democratice, comunismul din România a fost aruncat în uitarea ce se manifestă sub forma unei aparente lipse de interes, a unei evitări accentuate a oricărei amintiri, în vreme ce cultura cotidiană și comportamentele oamenilor abundau de semnele vii ale traumei trăite. Fuga de amintirile
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]
-
spori eficiența adaptării. Soluțiile planificate însă au adesea neajunsul de a rămâne circumscrise cadrului spațio-temporal în care se manifestă problema și deci de a-și pierde din eficiență (Suedfeld, 1997). Poate că abia acum, la 20 de ani de la încheierea comunismului, există oportunitatea manifestării „ciclului generațional al memoriei”(Eyerman, 2004)1 și de a gândi un plan pentru asistarea rezilienței societăților expuse la suferința indusă de dictatură, a comunităților, familiilor, indivizilor. în prezent, când suntem martorii unei creșteri surprinzătoare a actelor
VIOLENTA, TRAUMA, REZILIENTA by ANA MUNTEANU, ANCA MUNTEANU () [Corola-publishinghouse/Science/804_a_1761]