199,583 matches
-
formă tematică. Dimpotrivă: are chiar mai multe. Ca o vulpe, Europa știe multe lucruri. În primul rând, aceasta este o istorie a „retrogradării” Europei. Statele constituente nu mai puteau aspira la un statut imperial sau internațional după 1945. Cele două excepții de la regulă (Uniunea Sovietică și, parțial, Marea Britanie) erau, În propriii ochi, doar pe jumătate europene și, oricum, la sfârșitul perioadei evocate aici, erau ele Însele mult diminuate. Mai tot restul Europei continentale fusese umilită de Înfrângere și ocupație. Nu reușise
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
din Franța, de pildă - reprezentau un procent infim din totalul populației și erau perfect integrate În viața politică și culturală. Iugoslavia și Uniunea Sovietică - un imperiu, nu o țară, și oricum doar parțial europeană, cum am remarcat deja - erau singurele excepții În această Europă nouă, omogenă În fiecare segment al ei. Dar din anii ’80 Încoace, mai ales după căderea Uniunii Sovietice și extinderea Uniunii Europene, Europa se confruntă cu un viitor multicultural. Refugiații, muncitorii imigranți, locuitorii naturalizați din fostele colonii
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
deconcertant În povestea lină a unei Europe ce Înaintează spre „culmi Însorite”, cum zicea Churchill, a fost omis și În Est, și În Vest până În anii ’60, după care a fost invocat numai cu privire la exterminarea evreilor de către germani. Cu câteva excepții controversate, dosarul altor criminali - și cel al victimelor lor - a rămas Închis. Istoria și memoria celui de-al doilea război mondial se limitau de regulă la obișnuitul repertoriu de convenții morale: Bine versus Rău, antifasciști contra fasciști, partizani Împotriva colaboraționiștilor
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
ca să se asigure că ajung În ghetouri și sunt fie omorâți, fie puși la muncă silnică”. Sfârșitul primului război mondial a creat sau a ajustat frontiere, lăsând populațiile neatinse 6. După 1945, s-a Întâmplat exact invers: cu o singură excepție majoră, granițele au rămas relativ intacte, În timp ce oamenii au fost mutați. Politicienii occidentali Împărtășeau senzația că Liga Națiunilor și clauzele minorităților din Tratatele de la Versailles eșuaseră și că ar fi o greșeală să se Încerce resuscitarea lor. Prin urmare, au
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
protejate În mod eficient prin acorduri internaționale, atunci era mai bine să fie expediate În regiuni prielnice. „Epurarea etnică” a existat așadar Înainte ca termenul să fie inventat - și ea nu a suscitat nici pe departe jena sau dezacordul unanim. Excepția, ca de obicei, era Polonia. Rearanjarea geografică a Poloniei (care a cedat Uniunii Sovietice 179.000 de kilometri pătrați la est și a fost recompensată cu 104.000 de kilometri pătrați În teritorii germane de mai bună calitate, la est
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
o parte din pământul italian (În jurul orașului Trieste și În Veneția Iulia) ocupat de armatele lui la sfârșitul războiului. În rest, teritoriile ocupate cu forța Între 1938 și 1945 au fost restituite, revenindu-se la status quo ante. Cu anumite excepții, rezultatul a fost o Europă a statelor-națiuni care nu fusese nicicând mai omogenă din punct de vedere etnic. Uniunea Sovietică a rămas, desigur, un imperiu multinațional. Iugoslavia nu și-a pierdut nimic din complexitatea etnică, În ciuda sângeroaselor lupte intercomunitare din
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
la Început pe administratorii occidentali. Conform acordului semnat În mai 1945 În Germania, la Halle, toți cetățenii Uniunii Sovietice, foști prizonieri de război sau nu, urmau să se Întoarcă acasă - fiindcă se presupunea că asta Își doreau. Exista o singură excepție: aliații occidentali nu au recunoscut alipirea statelor baltice la URSS, iar estonilor, letonilor și lituanienilor din taberele din Germania și Austria li s-a oferit posibilitatea să se Întoarcă În Est sau să se stabilească În Vest. Balticii nu erau
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
Olanda sau Boemia și-au menținut, În ciuda colaborării, un oarecare drept la inițiativă, dar numai fiindcă evitau scrupulos să-i contrarieze pe stăpânii germani. În Est, naziștii și apoi sovieticii au Înlocuit instituțiile existente cu oameni și aparate proprii, făcând excepții numai acolo unde le convenea să exploateze o vreme disensiunile și ambițiile locale. În mod paradoxal, un anumit grad de independență locală s-a menținut, cel puțin până În 1944, numai În acele țări aliate cu naziștii (Finlanda, Bulgaria, România și
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
de alimente, de locuințe etc.) decât de calvarul victimelor din Întreaga Europă. Ba chiar pozau ei Înșiși În victime, considerând procesele criminalilor și celelalte confruntări cu ororile naziste o răfuială a aliaților victorioși cu un regim defunct 3. Cu câteva excepții notabile, autoritățile politice și religioase din Germania postbelică și liderii firești ai țării (din profesiile liberale, justiție, administrația publică) erau cei mai compromiși dintre toți. De aceea, chestionarele au fost ridiculizate. Nu făceau decât să scoată basma curată niște indivizi
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
cei din a doua - seduși de tentația fascismului sau asasinați de naziști și simpatizanții lor. De unde calitatea În general mediocră a tinerilor politicieni din acești ani (Palmiro Togliatti, care petrecuse ultimii douăzeci de ani ca activist la Moscova, era o excepție). Popularitatea lui Léon Blum, reintrat În viața politică franceză după ce fusese Închis de regimul de la Vichy și prizonier la Dachau și Buchenwald, se datora nu numai eroismului său, ci și vârstei (se născuse În 1872). La prima vedere, poate părea
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
atât. Franța, ca și Uniunea Sovietică, Încă mai pretindea reparații, iar Aliații susțineau În continuare formal acordul din 1946 asupra nivelului industrial (prin care Germania trebuia menținută la un standard de viață care să nu depășească media europeană, calculată făcând excepție de Marea Britanie și URSS). Mai mult, guvernul britanic reunit În mai 1946 și-a manifestat reticența față de o Împărțire oficială a Germaniei În două jumătăți, cu toate implicațiile acestui act pentru securitatea europeană. Era clar că cele patru puteri ocupante
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
de existență, iar Polonia era tranzitată regulat de trupele sovietice. URSS nu avea de gând să părăsească această parte a Europei; așa cum evenimentele aveau să confirme, viitorul Estului rămânea strâns legat de soarta gigantului vecin. Cehoslovacia părea să fie, desigur, excepția. Mulți cehi i-au Întâmpinat pe ruși ca pe niște eliberatori. După acordul de la München, cehii nu-și mai făceau iluzii cu privire la puterile occidentale: guvernul În exil de la Londra, condus de Edvard Beneš, a fost singurul care a făcut avansuri
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
fel s-a Întâmplat În toate celelalte state. La mijlocul anilor ’50, Europa de Est sovietizată intra deja Într-un declin constant, finalizat cu scleroza „planificării”. Această scurtă trecere În revistă a economiilor din blocul sovietic se cuvine a fi nuanțată de două excepții parțiale. În Polonia, industrializarea primitivă a fost Întreprinsă cu entuziasmul Împărtășit peste tot, dar nu același lucru se poate spune despre colectivizare. Se pare că Stalin și-a dat seama cât de nepractic era să-i bage pe țăranii polonezi
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
În viața publică, lucru de neconceput mai la sud sau mai la est. De asemenea, universitățile poloneze au rămas practic intacte, În vreme ce corpul profesoral din instituțiile de Învățământ superior din Cehoslovacia vecină și de aiurea a fost epurat energic. Cealaltă excepție era, desigur, Iugoslavia. Până la ruptura dintre Stalin și Tito, Iugoslavia fusese, așa cum am văzut, statul cel mai avansat pe drumul spre socialism. Planul cincinal al lui Tito Îl depășea pe cel al lui Stalin, țintind la cea mai mare rată
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
comunistă În formare căuta cadre serioase, bărbați și femei, pentru o varietate de posturi, de la administrator de bloc la torționar 8. Majoritatea populației din Europa de Est sovietizată și-a acceptat soarta fără să protesteze, cel puțin În acești ani. Cele două excepții bine cunoscute la această generalizare au apărut În zonele cele mai urbanizate și avansate ale blocului: În Boemia puternic industrializată și pe străzile Berlinului sovietic. „Reforma valutară” cehoslovacă din 31 mai 1953, o declarată „lovitură de moarte pentru foștii capitaliști
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
-i anihileze pe toți rușii”12. Însă un antisemitism atât de fățiș nu-i convenea nici măcar lui Stalin; până la urmă, cei 15 acuzați (toți evrei) au fost judecați În secret de un Tribunal Militar În vara anului 1952. Cu o excepție, toți au fost executați; singura supraviețuitoare, Lina Shtern, a primit zece ani de Închisoare. Între timp, valul antisemit creștea În statele-satelit. În România, unde o parte importantă a populației evreiești a supraviețuit războiului, o campanie antisionistă a fost lansată În
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
după război, Stalin i-a preferat pe Bierut și alți polonezi cu state de plată la Moscova. Ulterior, Gomu³ka și Spychalski au fost arestați și, cum am văzut, s-au aflat la un pas de propriul lor proces-spectacol. Existau și excepții. În România, căderea comunistului „național” Pătrășcanu a fost orchestrată de un alt „național”, Gheorghe Gheorghiu-Dej: tot el a pus la cale eclipsarea Anei Pauker, moscovită și stalinistă impecabilă. Chiar și Kostov petrecuse o parte din anii ’30 la Moscova, la
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
altele susțineau intenționat contrariul a ceea ce știau. Astfel, doi dintre Învinuiți În procesul Slánský au fost acuzați de supraevaluarea produselor cehoslovace vândute Moscovei. De obicei, produsele fabricate În statele-satelit erau deliberat subevaluate În avantajul Uniunii Sovietice; numai Moscova putea autoriza excepții. „Supraevaluarea” În cazul cehoslovac era o practică sovietică arhicunoscută, iar procurorii o știau prea bine: era un canal prin care lichiditățile ajungeau În Vest, via Praga, pentru operațiuni de spionaj. La fel de cinică era și acuzația ( În cadrul unei Întregi campanii de
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
gol, trandafirii s-au uscat În glastre...”. Deși Îngrijorați de starea continentului, comentatorii britanici (și mai ales englezi) stăteau puțin deoparte, ca și cum problemele evident similare ale Europei și Regatului Unit ar fi fost totuși diferite În punctele esențiale. Cu unele excepții notabile 4, intelectualii britanici nu au jucat un rol major În marile dispute de pe continent, ci le-au urmărit de pe margine. În linii mari, chestiunile politice din Europa suscitau În Marea Britanie doar un interes intelectual, În vreme ce subiectele intelectuale de pe continent
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
vigoare. Conform „doctrinei Hallstein” propuse În 1955, Bonnul refuza să Întrețină relații dipomatice cu orice țară ce ar fi recunoscut Republica Democrată Germană (contestând astfel implicit pretenția RFG, stipulată În Legea Fundamentală din 1949, că este reprezentanta tuturor germanilor). Singura excepție a fost Uniunea Sovietică. Rigiditatea Bonnului a fost demonstrată În 1957: Adenauer a rupt relațiile diplomatice cu Iugoslavia după ce Tito recunoscuse Germania de Est. Relațiile Germaniei cu Europa de Est au fost efectiv Înghețate de-a lungul următorilor zece ani. Pe plan
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
din influența trecută. Cum Îl consola Adenauer pe prim-ministrul francez Guy Mollet În ziua În care francezii au fost forțați de presiunea americană și retragerea britanică să stopeze operațiunile militare de la Suez: „Europa va fi răzbunarea voastră”. Cu o excepție importantă, retragerea britanicilor din imperiu a fost foarte diferită de cea a francezilor. Moștenirea colonială a Marii Britanii era mai vastă și mai complicată. Imperiul Britanic, ca și cel sovietic, deși slăbit, supraviețuise intact războiului. Marea Britanie era puternic dependentă de fermierii
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
membri, a ajuns În 1965 la 21, cărora li se vor adăuga În timp alții. În comparație cu trauma Algeriei sau cu consecințele catastrofale ale retragerii Belgiei din Congo În 1960, destrămarea Imperiului Britanic a fost relativ pașnică. Dar au existat și excepții. În estul și Îndeosebi În sudul Africii, destrămarea imperiului s-a dovedit mai controversată decât fusese În Africa de Vest. Când Harold Macmillan i-a informat pe sud-africani, Într-o cuvântare faimoasă ținută la Cape Town În 1960, că „vântul schimbării suflă peste
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
a doua soluție adoptată de migranți era mutarea dintr-o țară europeană În alta. Emigrația europeană, desigur, nu era nimic nou. Dar cei cincisprezece milioane de italieni care și-au părăsit țara Între 1870 și 1926 au plecat aproape fără excepție peste ocean: În Statele Unite sau Argentina. Este valabil și pentru milioanele de greci, polonezi, evrei și alții care au emigrat În aceiași ani, sau scandinavii, germanii și irlandezii mai vârstnici. După primul război mondial, a existat, Într-adevăr, un flux
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
și fermieri din Italia și Polonia către Franța, de exemplu; iar În anii ’30, refugiații politici au scăpat de nazism și fascism Îndreptându-se spre Vest. Dar migrația În interiorul Europei, În special În căutare de locuri de muncă, a rămas excepția. La sfârșitul anilor ’50, toate acestea s-au schimbat. Deplasarea forței de muncă peste granițe a Început la scurt timp după Încheierea războiului - ca urmare a unui acord din iunie 1946, zeci de mii de tineri muncitori italieni călătoreau În
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
anilor ’70, relativ puține dintre forțele „morale” represive datau dinaintea secolului al XIX-lea (cea mai anacronică instituție fiind, probabil, Biroul Lordului Chamberlain din Marea Britanie, consacrat cenzurii teatrului: posturile de examinator al pieselor și examinator delegat erau relicve din 1738). Excepția majoră era, desigur, Biserica Catolică. Încă din 1870, de la primul Conciliu Vatican, Întrunit sub influența și auspiciile unui papă mărturisit reacționar, Pius al IX-lea, Biserica Catolică adoptase o viziune cuprinzătoare și absolut dogmatică a responsabilităților sale ca stâlp moral
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]