465 matches
-
dintre neuronii eferenți ai căilor vegetative extranevraxiale simpatice și parasimpatice. Acestea diferă de cele somatice prin faptul că sunt formate din doi neuroni interpuși între conexiunile nervoase cerebrospinale și teritoriile efectoare periferice. Fiind formate din cel puțin doi neuroni articulați sinaptic la nivel ganglionar, căile eferente vegetative prezintă fibre preganglionare și postganglionare. Corpii celulari ai neuronilor preganglionari simpatico-parasimpatici sunt situați fie în nucleii de origine ai nervilor cranieni, fie în coloana intermedio-laterală a măduvei spinării. Axonii lor fiind mielinizați, traversează nervii
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
și scurte în cazul celor parasimpatice. Reprezentând axonii neuronilor din coloana intermedio-laterală a măduvei toracice și lombare, fibrele preganglionare simpatice fac sinapsă cu cel de-al doilea neuron în ganglionii cei mai apropiați sau îi traversează pentru a se articula sinaptic într-unul din plexurile vegetative perivasculare sau periviscerale. Uneori, fibrele preganglionare se termină în ganglionii situați proximal față de trunchiurile simpatice, așa-zișii „ganglioni intermediari", numeroși la nivel cervical și lombar inferior. Ele se distribuie ca atare, sau sub formă de
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
la distanță (efect endocrin). În cazul căii eferente parasimpatice, fibrele preganglionare merg fie pe traiectul nervilor cranieni oculomotor (III), facial (VII), glosofaringian (IX) și vag (X), fie pe cel al nervilor sacrați S2 - S4. La nivel cefalic ele se articulează sinaptic cu fibrele postganglionare în ganglionii ciliar, pterigopalatin, submandibular și otic. Spre deosebire de neuronii postganglionari simpatici, ale căror fibre axonale sunt lungi, fibrele postganglionare parasimpatice sunt scurte, distribuindu-se unor zone limitate ale organelor efectoare. Din punct de vedere structural, ganglionii vegetativi
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
acestor dendrite în spațiul capsular din perfection fiind importantă la om. S-au observat chiar și structuri de tip glomerular, în care la microscopul electronic s-au evidențiat aglomerări granulare și vezicule mici, dispersate în pericarion și dendrite. Majoritatea articulațiilor sinaptice dintre fibrele preganglionare și neuronii postsinaptici sunt de tip axo-dendritic. Fiecare fibră preganglionară formează sinapse cu mai multe dendrite, asigurând diseminarea semnalelor în teritoriul postsinaptic. În afara fibrelor axonale presinaptice și a prelungirilor dendritice postsinaptice, ganglionii simpatici conțin celule interneuronale mici
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
polineuronale. În funcție de conexiunile axonului unic presinaptic cu componentele structurale ale neuronilor postsinaptici, la nivel cortico-subcortico-spinal predomină două tipuri de sinapse chimice centrale: simetrice și asimetrice. Spre deosebire de sinapsele simetrice bogate în vezicule presinaptice și lipsite de material dens la nivelul fantei sinaptice, sinapsele asimetrice sunt bogate în corpi denși postjoncționali la nivelul membranei postsinaptice. Ambele tipuri sunt influențate atât de celulele gliale protectoare, participante la biosinteza neurotransmițătorilor, cât și de substanțele cu rol neurotrofic (NGF și neurotrofine) și neuroimun (Vinogradova, 2000). I.
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
spinii mici stabilesc sinapse cu axoni mici, în timp ce în sinapsele realizate între spinii și axonii de dimensiuni mari se pot realiza 2-3 zone funcționale separate. Efectuând reconstrucții pe secțiuni seriate, unii autori (Cohen și Siekewitz, 1978) au constatat că joncțiunile sinaptice de dimensiuni mai mari sunt perforate. Nu se cunoaște exact funcția acestor perforații, dar pe material experimental (la șobolani) s-a constatat că numărul lor crește cu vârsta și este dependent de gradul de activitate. La nivelul densităților postsinaptice ale
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
de obicei continue, existând doar rareori perforații. A treia varietate de sinapse asimetrice apare la nivelul corpului celular al celulelor nepiramidale, cu dendrite netede sau cu puțini spini. De obicei, aceste sinapse se formează de către axonii terminali mici, cu vezicule sinaptice rotunde, aspectul morfologic al joncțiunii fiind identic cu al celor două tipuri de sinapse descrise mai sus. Nu s-au observat sinapse asimetrice la nivelul corpului celular al celulelor piramidale, al celulelor stelate cu spini dendritici și în segmentele axonale
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
spini dendritici și în segmentele axonale inițiale. I.4.5.6. Sinapsele simetrice Cele mai frecvente sinapse simetrice fiind cele axo-somatice apar la nivelul corpului celular. Axonii terminali sunt mai mari, conțin un număr mai mare de mitocondrii și vezicule sinaptice pleiomorfe, ceva mai mici decât în sinapsele asimetrice. La nivelul joncțiunilor sinaptice nu apar densități postsinaptice, iar veziculele sinaptice se acumulează la interfața dintre axon și corpul celular, realizând complexe sinaptice. O a doua categorie de sinapse simetrice se stabilesc
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
simetrice Cele mai frecvente sinapse simetrice fiind cele axo-somatice apar la nivelul corpului celular. Axonii terminali sunt mai mari, conțin un număr mai mare de mitocondrii și vezicule sinaptice pleiomorfe, ceva mai mici decât în sinapsele asimetrice. La nivelul joncțiunilor sinaptice nu apar densități postsinaptice, iar veziculele sinaptice se acumulează la interfața dintre axon și corpul celular, realizând complexe sinaptice. O a doua categorie de sinapse simetrice se stabilesc la nivelul tijei dendritelor celulelor piramidale și nepiramidale - sinapse axo-dendritice, pe segmentele
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
cele axo-somatice apar la nivelul corpului celular. Axonii terminali sunt mai mari, conțin un număr mai mare de mitocondrii și vezicule sinaptice pleiomorfe, ceva mai mici decât în sinapsele asimetrice. La nivelul joncțiunilor sinaptice nu apar densități postsinaptice, iar veziculele sinaptice se acumulează la interfața dintre axon și corpul celular, realizând complexe sinaptice. O a doua categorie de sinapse simetrice se stabilesc la nivelul tijei dendritelor celulelor piramidale și nepiramidale - sinapse axo-dendritice, pe segmentele inițiale ale axonului celulelor piramidale - sinapse axo-somatice
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
conțin un număr mai mare de mitocondrii și vezicule sinaptice pleiomorfe, ceva mai mici decât în sinapsele asimetrice. La nivelul joncțiunilor sinaptice nu apar densități postsinaptice, iar veziculele sinaptice se acumulează la interfața dintre axon și corpul celular, realizând complexe sinaptice. O a doua categorie de sinapse simetrice se stabilesc la nivelul tijei dendritelor celulelor piramidale și nepiramidale - sinapse axo-dendritice, pe segmentele inițiale ale axonului celulelor piramidale - sinapse axo-somatice și rareori pe spinii dendritici - sinapse axo-spinoase. În unele cazuri, în special
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
la nivelul tijei dendritelor celulelor piramidale și nepiramidale - sinapse axo-dendritice, pe segmentele inițiale ale axonului celulelor piramidale - sinapse axo-somatice și rareori pe spinii dendritici - sinapse axo-spinoase. În unele cazuri, în special în sinapsele ce interesează dendritele de dimensiuni mici, joncțiunea sinaptică este întinsă, ocupând aproape toată interfața dintre membranele pre- și postsinaptice. Cu puține excepții, la nivelul celulelor piramidale, ca și al celulelor stelate cu spini dendritici, sinapsele simetrice predomină la nivelul corpului celular, al segmentului inițial al axonului, ca și
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
similară a sinapselor simetrice față de cele asimetrice, de-a lungul dendritelor netede sau cu puțini spini, primele tipuri de sinapse (cele simetrice) predominând în porțiunea proximală. În schimb, segmentele inițiale ale axonului, prezintă puține sinapse sau sunt lipsite de conexiuni sinaptice. I.4.5.7. Sinapse neuroimune Mult timp sistemul imunitar a fost considerat autonom, deși existența fibrelor nervoase la nivelul organelor limfoide fusese semnalată încă de la începutul secolului al XX-lea. Un mare pas înainte l-a constituit descoperirea citokinelor
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
structurile neuroendocrine pe de alta. Plecând de la cercetările lui Vizi și Elenkov (2002) referitoare la eliberarea citokinelor în prezența noradrenalinei, Fournier și Hellman (2003) au sugerat existența sinapselor neuroimune. Studiile microscop electronice ulterioare au confirmat prezența comunicărilor neuroimune de tip sinaptic la nivelul organelor prevăzute cu funcții limfoide primare și secundare. La rândul lor, anatomiștii au stabilit originea, distribuția și căile eferente ale inervației vegetative (predominent simpatice) și aferente, senzoriale, de la nivelul diverselor organe limfoide. Totodată au fost identificate principalele substanțe
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
și glandele suprarenale la modularea descărcărilor nervoase și endocrine imunitare. Acestea asigură circuitele bidirecționale centro-periferice neuro-endocrino-imune, contribuind la reglarea fenomenelor de imunitate adaptativă produse de diversele tipuri de solicitări stresante normale sau patologice (Haddad, 2008) I.4.6. RELAȚIILE COMPLEXELOR SINAPTICE CU CELULELE GLIALE Complexele sinaptice prezintă relații cu celulele gliale. Prin studii de microscopie electronică a fost demonstrată prezența unor procese astrocitare, care izolau fie suprafețele sinaptice ale neuronilor, fie grupări de procese neuronale. Lamele gliale subțiri de 500 Å
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
descărcărilor nervoase și endocrine imunitare. Acestea asigură circuitele bidirecționale centro-periferice neuro-endocrino-imune, contribuind la reglarea fenomenelor de imunitate adaptativă produse de diversele tipuri de solicitări stresante normale sau patologice (Haddad, 2008) I.4.6. RELAȚIILE COMPLEXELOR SINAPTICE CU CELULELE GLIALE Complexele sinaptice prezintă relații cu celulele gliale. Prin studii de microscopie electronică a fost demonstrată prezența unor procese astrocitare, care izolau fie suprafețele sinaptice ale neuronilor, fie grupări de procese neuronale. Lamele gliale subțiri de 500 Å înconjoară atât procesele pre-, cât
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
de solicitări stresante normale sau patologice (Haddad, 2008) I.4.6. RELAȚIILE COMPLEXELOR SINAPTICE CU CELULELE GLIALE Complexele sinaptice prezintă relații cu celulele gliale. Prin studii de microscopie electronică a fost demonstrată prezența unor procese astrocitare, care izolau fie suprafețele sinaptice ale neuronilor, fie grupări de procese neuronale. Lamele gliale subțiri de 500 Å înconjoară atât procesele pre-, cât și pe cele postsinaptice, separându-le de elementele neuronale de vecinătate. S-au observat chiar apoziții strânse între lamele adiacente. În talamus
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
un potențial de repaus ceva mai mare decât în neuroni, putând prezenta o depolarizare ușoară, concomitent cu spike-ul activității neuronale locale. Ele sunt selectiv permeabile pentru potasiu, acționând ca electrozi de potasiu. Se știe că potasiul extracelular intervine în activitatea sinaptică. Îndepărtarea experimentală a unor teci gliale permite difuziunea excesului de potasiu extracelular la distanță de procesele neuronale, micșorând astfel efectul potasiului. Ipoteza intervenției celulelor gliale în menținerea sau modificarea potasiului extracelular a fost confirmată de cercetările lui Trachtenberg și Pollen
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
sau modificarea potasiului extracelular a fost confirmată de cercetările lui Trachtenberg și Pollen (1970), care au demonstrat captarea excesului de potasiu extracelular de către procesele astrocitare în cortexul de pisică. S-a mai constatat că astrocitele pot interveni direct în transmiterea sinaptică, modulând disponibilitatea extracelulară a principalilor neurotransmițători: glutamatul și GABA, grație sistemelor de captare și căilor metabolice proprii. Reciproc, astrocitele se află sub controlul direct al unor sisteme neuronale. Astrocitele în cultură primară posedă receptori nu numai pentru glutamat și GABA
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
SINAPSE ELECTRICE Sinapsa electrică a fost demonstrată în numeroase zone ale sistemului nervos central. Aceste sinapse nu prezintă, din punct de vedere fiziologic, întârzierea existentă la nivelul sinapselor chimice. Sinapsele electrice prezintă două caracteristici diferite față de sinapsele chimice: a) fanta sinaptică cu dimensiunile de 200 Å nu este prezentă; b) zona de apoziție dintre cele două componente, pre- și postsinaptică apare simetrică, realizând o articulație strâmtă (3,5 mm) de tip gap junction între celulele pre- și postsinaptice. Distribuția și localizarea
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
o aglomerare de depresiuni corespunzătoare rețelei de pe fața intracelulară. Ar exista deci două seturi de canale, unul intra- și altul extracelular. Fiecare particulă (canal) a joncțiunii gap se extinde prin stratul bimolecular lipidic al membranei presinaptice și proemină în spațiul sinaptic, unde se continuă cu particula (canalul) corespunzătoare de pe membrana postsinaptică. Alinierea cap la cap a acestor particule joncționale formează unități denumite conexoane. Fiecare conexon este compus din 6 subunități proteice aranjate în jurul canalului central hidrofilic. Rezultă că această apoziție strânsă
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
Ca2+, experimentele fiind efectuate pe axonii laterali septați ai racului. În fiecare caz inducerea creșterii rezistenței de cuplare a fost asociată cu separarea membranelor joncționale în zona de strânsă apoziție și cu insinuarea proceselor citoplasmatice ale celulelor Schwann între membranele sinaptice separate. Când fragmentele axonale au fost reintroduse în soluții fiziologice normale, rezistența de cuplare a revenit la valori mici, fenomen care s-a asociat cu reapariția strânsei apoziții dintre membrane. După lezarea mecanică a sinapsei rezultă, de asemenea, o creștere
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
și în zonele de strânsă apoziție (gap). Identificarea veziculelor la nivelul sinapselor electrice a ridicat problema dualității modului de transmisie: chimic și electric, deci a existenței sinapselor mixte. Cel mai elocvent exemplu este reprezentat de ganglionul ciliar de la păsări. Aspecte sinaptice similare au fost descrise la nivelul retinei și căilor motorii cortico-subcorticale, precum și în nucleul laterovestibular, ca și în nucleul mezencefalic al nervului trigemen la mamifere. În ganglionul ciliar avian elementul presinaptic înconjoară parțial corpul celulei postsinaptice. La păsări, transmisia bimodală
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
păsări, transmisia bimodală apare evidentă numai pentru o perioadă de tranziție după ecloziunea din ou. Microscopia electronică relevă apoziții strânse (joncțiuni gap) între cele două membrane vecine, ca și prezența veziculelor și a densităților citoplasmatice asociate membranei în vecinătatea fantei sinaptice de 200 Å. Activarea presinaptică sincronă atât a componentei electrice rapide, cât și a celei chimice cu latență și acțiune variabile în funcție de natura neurotransmițătorului, realizează modificări reciproce ale excitabilității teritoriului postsinaptic, însoțite de facilitarea sau inhibarea transmiterii. Răspunsul postsinaptic de
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]
-
două componente ale transmiterii electrochimice mixte. În general, sinapsele mixte asigură modularea transmiterii electrotonice rapide și de scurtă durată a mesajelor din teritoriul presinaptic în cel postsinaptic. I.5. PARTICULARITĂȚI FUNCȚIONALE ALE SINAPSELOR Ion HAULICĂ I.5.1. ETAPELE TRANSMITERII SINAPTICE Influxul nervos generat de manifestările electrochimice membranare producătoare de potențiale de acțiune presinaptice determină eliberarea uneia sau mai multor substanțe chimice de la nivelul terminației nervoase, în vederea transmiterii mesajului neuronal asupra receptorilor membranari postsinaptici (fig. 32). Mediatorul chimic asigură apariția potențialului
Sistemul nervos vegetativ Anatomie, fiziologie, fiziopatologie by I. HAULICĂ () [Corola-publishinghouse/Science/100988_a_102280]