20,716 matches
-
34. Statele Unite au jucat un rol remarcabil de modest În Întâmplările dramatice din 1989, cel puțin până când faptul s-a consumat. Iar modelul social american - „piața liberă” - era invidiat sau emulat de oameni doar ocazional. Pentru cei care trăiau sub comunism, dorința de eliberare nu Însemna că tânjeau după competiție economică neîngrădită sau că voiau să piardă serviciile sociale, garanția unui loc de muncă, chiriile ieftine și alte avantaje ale sistemului. Unul dintre farmecele Europei, așa cum era imaginată În Est, era
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
Însemnătatea Moscovei pentru a-și evidenția propria performanță. În ianuarie 1992, József Antall, membru al Forumului Democratic și prim-ministru al Ungariei, deplângea În fața publicului local faptul că Occidentul nu apreciază rolul eroic al celor din Europa Centrală În căderea comunismului: „Această dragoste neîmpărtășită trebuie să ia sfârșit pentru că noi am fost la datorie, am luptat fără să tragem un foc de armă și am câștigat pentru ei al treilea război mondial”. Versiunea amară a lui Antall, deși măgulitoare pentru auditoriu
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
sovietice era implacabilă: după ce Moscova Începea să exporte În țările CAER la prețurile pieței mondiale (cum a făcut În 1990), acestea din urmă, profund dependente de subsidiile imperiale, ar fi clacat oricum. Cum sugerează acest ultim exemplu, Gorbaciov a lăsat comunismul să se prăbușească În estul Europei pentru a-l putea salva acasă - la fel cum Stalin construise regimuri-satelit nu de dragul lor, ci pentru siguranța frontierei apusene a Uniunii Sovietice. Din punct de vedere tactic, Gorbaciov s-a Înșelat teribil În
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
lui Gorbaciov, care nu a plănuit revoluțiile și a sesizat doar vag importanța lor pe termen lung. Dar el este factorul care le-a permis și accelerat. A fost revoluția domnului Gorbaciov. PARTEA A PATRATC "PARTEA A PATRA" După căderea comunismului: 1989-2005tc "După căderea comunismului\: 1989‑2005" XXtc "XX" Un continent fisionabiltc "Un continent fisionabil" Nu trebuie să fac eu nimic; Îi vor opri sovieticii. Nu vor Îngădui niciodată o Germanie mare atât de aproape de ei. François Mitterrand (28 noiembrie 1989
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
a plănuit revoluțiile și a sesizat doar vag importanța lor pe termen lung. Dar el este factorul care le-a permis și accelerat. A fost revoluția domnului Gorbaciov. PARTEA A PATRATC "PARTEA A PATRA" După căderea comunismului: 1989-2005tc "După căderea comunismului\: 1989‑2005" XXtc "XX" Un continent fisionabiltc "Un continent fisionabil" Nu trebuie să fac eu nimic; Îi vor opri sovieticii. Nu vor Îngădui niciodată o Germanie mare atât de aproape de ei. François Mitterrand (28 noiembrie 1989) Când am pornit la
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
are sens - ea n-a făcut decât să ne scoată din rândul țărilor civilizate. Boris Elțîn (1991) Existența națiunii cehe nu a fost niciodată o certitudine, și tocmai această nesiguranță constituie aspectul ei cel mai frapant. Milan Kundera Eliberată de sub comunism, Europa de Est a suferit o a doua transformare, chiar mai puternică. În anii ’90, patru state au dispărut de pe harta continentului și s-au născut 14 țări - sau au fost resuscitate. Cele șase republici de la extremitatea vestică a Uniunii Sovietice (Estonia
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
prindeau televiziunea finlandeză Încă din anii ’70 și erau foarte conștienți de contrastul dintre ei și vecinii lor prosperi. Lituanienii, care aveau afinități istorice și geografice mai ales cu Polonia Învecinată, nu puteau să nu remarce că, până și sub comunism, polonezii erau mai liberi și mai Înstăriți decât ei. În al doilea rând și În pofida comparației deloc flatante cu vecinii lor, statele baltice erau totuși prospere după criteriile sovietice. Ele erau principalele producătoare sovietice de produse industriale (automobile, aparate de
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
un târziu la Parlamentul rus, fusese „o Întreprindere criminală”; propriii miniștri Încercaseră să Încalce Constituția. Când Gorbaciov a Înțeles cum stau lucrurile, a suspendat PCUS și (pe 24 august) a demisionat din funcția de secretar general, era deja prea târziu. Comunismul era acum irelevant - la fel și Mihail Gorbaciov. Desigur, fostul secretar general era Încă președintele Uniunii Sovietice. Dar relevanța Uniunii era pusă ea Însăși sub semnul Întrebării. Puciul ratat fusese ultimul și cel mai mare imbold dat secesiunii. Între 24
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
nu există, iar Uniunea Sovietică l-a construit”. Dar, dacă observația explică futilitatea guvernelor comuniste În statele-satelit, menținute doar prin amenințarea Armatei Roșii, nu este de ajuns ca să explice ce s-a Întâmplat pe teritoriul imperiului. Dacă societatea construită de comunism era o butaforie, statul leninist era cât se poate de real și autohton. Răspunsul e, În parte, că Gorbaciov reușise, fără voia lui, să eviscereze aparatul administrativ și represiv de care depindea statul sovietic. Odată ce partidul a scăpat frâiele, odată ce
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
periculos de aproape. Avertismentul public al președintelui american este și un util memento al rolului limitat pe care l-au avut SUA În această situație. Contrar poveștii flatante care s-a impus În conștiința publică americană, Washingtonul nu a „distrus” comunismul; acesta s-a dizolvat de la sine. În schimb, dacă poporul ucrainean a ignorat sfatul lui Bush și a votat câteva luni mai târziu pentru desprinderea de Uniune, aceasta nu s-a Întâmplat dintr-un acces de entuziasm patriotic. Independența În
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
puțin. Cei devaforizați de autorități erau acum cehii 20. În lumina acestei istorii, scindarea Cehoslovaciei după 1989 va apărea, dacă nu ca o concluzie previzibilă, cel puțin ca un rezultat logic al anilor de ostilitate reciprocă, reprimată și exploatată sub comunism, dar niciodată uitată. Dar nu a fost așa. În cei trei ani dintre căderea comunismului și separarea finală, toate sondajele de opinie arătau că majoritatea cehilor și slovacilor favorizau o formă sau alta de stat cehoslovac comun. Nici clasa politică
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
după 1989 va apărea, dacă nu ca o concluzie previzibilă, cel puțin ca un rezultat logic al anilor de ostilitate reciprocă, reprimată și exploatată sub comunism, dar niciodată uitată. Dar nu a fost așa. În cei trei ani dintre căderea comunismului și separarea finală, toate sondajele de opinie arătau că majoritatea cehilor și slovacilor favorizau o formă sau alta de stat cehoslovac comun. Nici clasa politică nu era divizată: și la Praga, și la Bratislava s-a convenit dintru Început ca
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
parlament). Mai puțin de un votant slovac din șapte a optat pentru singurul partid care promova divizarea țării după criterii etnice. Dar, În cursul anului 1991, Forumul Cetățenesc a Început să se dezintegreze. Alianța avea ca fundamente un dușman comun (comunismul) și un lider popular (Havel): comunismul luase sfârșit, iar Havel era acum președintele republicii, mai presus de disputele politice. Între membri s-au ivit diferende politice: adepții pieței libere, conduși de ministrul de finanțe Václav Klaus (autodescris ca thatcherian) erau
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
slovac din șapte a optat pentru singurul partid care promova divizarea țării după criterii etnice. Dar, În cursul anului 1991, Forumul Cetățenesc a Început să se dezintegreze. Alianța avea ca fundamente un dușman comun (comunismul) și un lider popular (Havel): comunismul luase sfârșit, iar Havel era acum președintele republicii, mai presus de disputele politice. Între membri s-au ivit diferende politice: adepții pieței libere, conduși de ministrul de finanțe Václav Klaus (autodescris ca thatcherian) erau din ce În ce mai influenți. În aprilie 1991, după
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
așteaptă invadarea țării ca să poată se se vâneze și să se ucidă Între ei. Milovan Djilas, Vremuri de război (1977) Din povestea asta nu avem nimic de câștigat. James Baker, secretar de stat american (iunie 1991) Cel mai rău la comunism e ce-i urmează. Adam Michnik Adevărul e Întotdeauna concret. G.W.F. Hegel Fragmentarea pașnică a Cehoslovaciei contrastează puternic cu dezastrul abătut asupra Iugoslaviei În aceiași ani. Între 1991 și 1999, sute de mii de bosniaci, croați, sârbi și
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
1986 sau când a făcut În anul următor o vizită la Kosovo În semn de simpatie față de doleanțele sârbilor cu privire la „naționalismul” albanez, calculele lui nu erau diferite de ale altor lideri comuniști est-europeni din acea perioadă. Cum legitimitatea ideologică a comunismului și a partidului se evapora rapid În era Gorbaciov, o modalitate alternativă de a pune mâna pe putere era patriotismul. Dar, dacă În restul Europei de Est apelul la naționalism și invocarea aferentă a amintirilor naționale puteau stârni cel mult
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
lor nu mai erau protejate Într-un sistem federal disfuncțional, singura speranță era să se distanțeze de Belgrad, declarându-și, la nevoie, independența. Cum ajunseseră lucrurile atât de departe Înainte de sfârșitul anului 1989? În alte părți, calea de ieșire din comunism a fost „democrația”: În numai câteva luni, funcționarii și activiștii de partid din Rusia până În Republica Cehă s-au transformat din lingăi nomenclaturiști În actori dezinvolți ai sistemului pluripartit. Pentru a supraviețui, era necesar să-ți redefinești poziția publică În cadrul
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
de genul celor care au „purificat” Polonia sau Ungaria cu zeci de ani În urmă), țara oferea oportunități excelente pentru demagogi ca Miloševiæ sau omologul lui croat, Franjo Tudjman. Formând o nouă bază electorală, ei și-au aranjat ieșirea din comunism jucând o carte etnică indisponibilă În restul Europei - pe care au substituit-o dezideratului democrației. În Ucraina, Slovacia sau țările baltice, politicienii de după 1989 au putut face apel la independența națională pentru a lăsa În urmă trecutul comunist (clădind concomitent
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
noiembrie 1993 au distrus bucată cu bucată podul otoman construit În secolul al XVI-lea peste râul Neretva, un simbol al trecutului integrat și ecumenic al orașului. Croații nu aveau așadar motive de laudă - iar printre liderii răsăriți pe ruinele comunismului, Franjo Tudjman era extraordinar de neplăcut. Mai mult decât oricine, el și-a propus să șteargă trecutul iugoslav din memoria concetățenilor: până În martie 1993, Însuși cuvântul Iugoslavia fusese scos din manualele, antologiile, hărțile și enciclopediile publicate În noua Croație. Abia
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
Însă perioada postcomunistă a fost peste tot dificilă. În Portugalia sau Spania, drumul de la autoritarism la democrație a Însemnat modernizarea accelerată a unei economii agrare Înapoiate - combinație pe care restul Europei de Vest o cunoștea din proprie experiență. Ieșirea din comunism, În schimb, nu avea un precedent istoric. De la Belgrad până la Berkeley, mult așteptata trecere de la capitalism la socialism a fost teoretizată ad nauseam În academii, universități și cafenele. Nimeni nu s-a gândit Însă la un model pentru tranziția În
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
istoric. De la Belgrad până la Berkeley, mult așteptata trecere de la capitalism la socialism a fost teoretizată ad nauseam În academii, universități și cafenele. Nimeni nu s-a gândit Însă la un model pentru tranziția În sens invers: de la socialism la capitalism. Comunismul a lăsat multe moșteniri apăsătoare, dintre care cea economică era cea mai tangibilă. Combinatele matusalemice din Slovacia, Transilvania sau Silezia Îmbinau disfuncționalitatea economică cu iresponsabilitatea ecologică. Cele două sunt imposibil de separat: otrăvirea Lacului Baikal, moartea Mării Aral, ploaia acidă
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
catastrofe ecologice, ci și o grea ipotecă asupra viitorului. Înainte de a investi În noi industrii, trebuiau dezafectate cele vechi și cineva trebuia să plătească pentru dezastrul provocat de ele. În landurile din estul Germaniei factura pentru remedierea pagubelor produse de comunism a fost achitată de guvernul federal. În patru ani, Treuhand (vezi capitolul XVII) a cheltuit miliarde de mărci cumpărând și vânzând În pierdere fabrici și uzine depășite, plătindu-le salarii compensatoare angajaților de prisos ai acestora și plătind despăgubiri - atât
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
salarii compensatoare angajaților de prisos ai acestora și plătind despăgubiri - atât cât era posibil - pentru consecințele activității lor. Deși rezultatele au fost anemice și au adus trezoreria federală În pragul falimentului, foștii est-germani au avut totuși noroc: ieșirea lor din comunism a fost plătită de cea mai puternică economie din Europa Occidentală. În alte părți, viața economică a fost reinventată pe spinarea acelorași oameni care suportaseră comunismul. Guvernele postcomuniste au fost puse În fața unei alegeri fundamentale: fie să Încerce o tranziție
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
trezoreria federală În pragul falimentului, foștii est-germani au avut totuși noroc: ieșirea lor din comunism a fost plătită de cea mai puternică economie din Europa Occidentală. În alte părți, viața economică a fost reinventată pe spinarea acelorași oameni care suportaseră comunismul. Guvernele postcomuniste au fost puse În fața unei alegeri fundamentale: fie să Încerce o tranziție radicală, peste noapte, de la economia socialistă subvenționată la capitalismul de piață (abordarea „big bang”), fie să treacă precaut la dezafectarea sau vânzarea sectoarelor disfuncționale ale „economiei
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]
-
direct din mâinile guvernului În buzunarele câtorva clanuri, scurgându-se apoi În conturi private din străinătate. Noii „capitaliști” ai acestor țări nu produceau de fapt nimic, ci spălau banii publici În folos propriu. Nepotismul a Înflorit la fel ca sub comunism, dar de data aceasta cu un profit privat incomparabil: când Krivoristal, unul dintre cele mai mari combinate siderurgice din lume - cu 42.000 de angajați și un profit impozabil de 300 de milioane de dolari anual (Într-o țară În
[Corola-publishinghouse/Science/1961_a_3286]