6,372 matches
-
adevărat profitabile pentru spirit. Sensibil în cel mai înalt grad la durere și la toată gama sentimentelor aferente, exaltând principiul ascetic al voinței capabile să înfrângă instinctul înrobitor, criticul nu putea decât să disprețuiască gagurile și celelalte forme ușoare ale comicului, taxate, invariabil, drept superficiale. Nu avea organ pentru râs, pe care-l accepta doar în maniera îmblânzită a surâsului melancolic sau a zâmbetului amar. Era, cum se zice, un agelast, înclinat să vadă în veselie o formă de tristețe mascată
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
acesta (pragmatic-psihologizant) fiind modelate "lovinescian" și celelalte aspecte ale praxisului estetic (poiesis-ul și aisthesis-ul i. e. activitatea productivă, respectiv receptivă). Așadar, dacă melodrama exprimă tragicul într-o manieră "omenească, prea omenească", lipsită poate de măreție dar profund autentică, în chipul acelui "comic dureros" al vieții obișnuite, se înțelege de ce Lovinescu abhoră, de pe poziția unei ideologii liberal-democratice, principiile estetice restrictive enunțate în tratatul filozofului grec. După autorul Istoriei civilizației române moderne, literatura (oglindă a realităților sociale) poate produce un efect cathartic numai dacă
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
Oedip), comedia, sub semnul surzeniei, iar melodrama, sub semnul muțeniei. Astfel, cel ce privește viața (în maniera aforistului Ibrăileanu, să zicem, dar și a criticului-moralist Lovinescu-Bizu) are acces la dimensiunea ei tragică; cel ce doar o "ascultă" devine un personaj comic; iar cel ce trăiește pur și simplu transformă tragedia, adică imaginea vieții (cu tot cu muzica sa), în melodramă, adică în cuvânt și gest. Apoi, având în vedere că vorbele nu sunt niciodată capabile să exprime intensitatea trăirilor interioare, melodrama trebuie înțeleasă
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
parodia ei", și definea conștiința tragică drept "o conștiință opacă, simplă, cu identitatea nedivizată, nefisurată de acel du-te-vino al oglindirii". Eroul tragic nu are cum să posede, așadar, nici o "conștiință scindată", pentru că lui "îi ajunge scopul său substanțial", iar personajului comic îi e suficientă "subiectivitatea lui derizorie". Abia drama reprezintă "desfășurarea și analiza mișcării recunoașterii", proces făcut a descoperi omul în "acel ceva care ia naștere între oameni"67. Just. În aceeași ordine de idei, Evanghelos Moutsopoulos 68 definea tragicul și
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
ceea ce va duce, în plan literar, la invalidarea unor specii precum tragedia și a unor categorii de personaje caracteristice (eroul). Se cuvine menționat că, înainte de apariția melodramei ca specie literară cu profil distinct, Diderot semnalase deja hibridizarea tragediei cu elemente comice în acel "genre sérieux", printr-un fenomen de "îmblânzire" a exigențelor vechiului teatru plasat cândva în proximitatea orizontului metafizic al mitului, și coborât acum la nivelul mult mai pedestru, dar mai omenesc, al lucrurilor obișnuite 72. În melodramă, ca și
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
capătă (în literatura critică, memorialistică și ficțională deopotrivă) forma concretă a unui personaj emblematic, în genul omului dedublat, pentru că-și trăiește viața ca pe o melodramă, dar de înțeles o înțelege când sub semnul tragicului, când sub semnul ridicolului (acel "comic dureros", mai tragic decât tragicul însuși). În termenii psihanalizei, s-a spus că melodrama urmează dinamica refulării/ defulării, fiind construită pe modelul unui conflict între două orizonturi de conștiință, dintre care unul este realizat, activ, pe când celălalt rămâne potențial 89
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
principal (e drept, tot ca proiecție a "privirii îndrăgostite"). Michael R. Booth afirma că eroina este centrul emoțional ("the emotional chore"), ochiul uraganului ("the storm centre")97, și tot așa Ibrăileanu, după cum știm, scotea reprezentarea artistică a femininului din orizontul comicului sau tragicului (nu însă și din cel al dramaticului), pe motiv că femeia, întruchipând o esență de ordin general ("natura", "pasiunea" etc.), nu e un "tip", un "caracter", o "individualitate", și prin urmare nu se lasă "descifrată" schematic, în grila
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
vieții. Senzația de improvizație căznită se datorează și faptului că autorul comite greșala de a face din încornorat un tip tragic, dominat de patimi autodestructive, deși abordează motivul triunghiului conjugal din alt unghi estetic, acela al melodramei, în nota unui comic dureros, însă nici pe departe... mortal! Inadecvarea sare în ochi ca un lucru strident, supărător. În aceeași ordine de idei, Lovinescu atribuia intelectualului un rol prin excelență pozitiv, la adăpost de furtuna pasiunilor trecătoare, și elogia disciplina scrisului ca formă
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
afinitățile cu autorul Vieții la țară au mai fost semnalate 128), plasată la polul opus "trivialităților" ce alcătuiesc opera lui Caragiale, prea apropiată de "natură" ("mimetică", deci) ca să reziste eroziunii timpului? Și nu tot sensibilitatea "teatral-melodramatică" stă la originea condamnării comicului pur, "nedureros", sancționat pe latura sa "naturală", în formele nemediate intelectual, cu resorturi pur afective (i. e. "lirice", "subiective", "specific naționale"), ale satirei sau pamfletului? Desigur. În plus, opțiunea pentru melodramă, cu etica ei schematic-melioristă, altădată foarte "populară", îi va fi
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
mai puțin, nesiguranța sa. Descrisă până acum din exterior, ca proiecție fantasmatică a dorinței masculine, femeia capătă consistență psilologică și o identitate bine conturată abia în Scherzo, a treia nuvelă din volum, unde povestea amoroasă e tratată în cheia unui comic ușor, grațios, în acord cu perspectiva echilibrată a bunului simț și cu soluția "rațională" (adică feminină, sugerează prozatorul) a rezolvării tenebroaselor afaceri sentimentale. O altă modificare față de primele două texte constă în faptul că procedeul manuscrisului găsit/ al povestirii "în
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
mărturisește tânărul prozator lui Mihail Dragomirescu într-o notiță explicativă, însoțind textul trimis spre publicare: "Îți trimet totodată, sau cu o mică întârziere, o schiță, Hoțul de Zenon!, pentru numărul din 15 noiembrie. În ea reunesc nota tragică cu cea comică (s.n.), ceea ce nu știu dacă nu va produce un efect prea brusc în genul zolist. Oricum, așa mi-a fost concepția inițială și din ea nu schimb nimic"141. Așadar, în "concepția inițială" a junelui Lovinescu, amestecul de comic și
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
cea comică (s.n.), ceea ce nu știu dacă nu va produce un efect prea brusc în genul zolist. Oricum, așa mi-a fost concepția inițială și din ea nu schimb nimic"141. Așadar, în "concepția inițială" a junelui Lovinescu, amestecul de comic și tragic ar caracteriza literatura capabilă să surprindă viața așa cum e, ca în "eterna melodramă" sau în scrierile "naturaliste" ale lui Zola (considerat un "meticulos colector de amănunte" și "un mare poet, cu o viziune energică, simbolică, grandioasă"142 simțul
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
mare poet, cu o viziune energică, simbolică, grandioasă"142 simțul realului nu exclude "poezia materiei"!). Teoreticianul romanului experimental va fi câștigat probabil simpatia criticului român prin observațiile privind tragismul condiției umane (mai exact: fatalitatea biologică), traductibil estetic în nota acelui "comic dureros" menit a scoate în relief, bergsonian vorbind, mecanica dindărătul "viului". De aici și indecizia inițială a lui Lovinescu, care va oscila o vreme între o literatură de tip mimetic-naturalist și una de factură expresiv-melodramatică (la momentul dramei De peste prag
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
simțitoare! Când ai ști cum o mișcă; câte lacrimi n-a vărsat în brațele mele!"), pentru ca în final, o dată cu aflarea adevărului (amicul îi dezvăluie că femeia trăise în același timp, cu amândoi, în minciună), perspectiva să se răstoarne, iar personajul "comic" de mai înainte, victimă a iluziei, să iasă din scenă discret, cu o lacrimă "în colțul ochiului" pusă pe seama frigului (bietul om vrea să-și ascundă, totuși, suferința). În alt loc (Într-o zi de curse), viclenia femeii e ilustrată
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
din scenă discret, cu o lacrimă "în colțul ochiului" pusă pe seama frigului (bietul om vrea să-și ascundă, totuși, suferința). În alt loc (Într-o zi de curse), viclenia femeii e ilustrată anecdotic, printr-o istorioară ce-și scoate efectul comic din inteligenta utilizare a qui-pro-quo-ului, fără alte pretenții. Bănuind că nevastă-sa îl înșală cu un amic al casei, soțul găsește prilejul de a le cere socoteală după ce-i zărește plimbându-se la braț, într-o postură compromițătoare. Știindu-se
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
precizând că e vorba de o cu totul altă doamnă. Neîncrezător, soțul ține să afle morțiș numele respectivei, până când, strâns cu ușa, amantul scoate la iveală un bilețel care stinge bănuiala acuzatorului, dar stârnește gelozia femeii (distribuită aici în rolul comic al păcălitorului păcălit) astfel încât, de unde la început tremura de frică să nu fie descoperită, adulterina se trădează mai abitir la sfârșit prin mânia de a se ști, la rândul ei, înșelată. Edificat asupra doveditei viclenii a femeii, bănuitorul soț își
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
cu propria moarte transformă clorotica făptură într-o banală țață pusă pe ceartă (nu într-o harpie!). Posibila "dramă" glisează aici înspre comedie, iar scena finală amintește, și prin limbaj, de caragialianul "proces" al clondirului cu mastică. Tot în notă comică (mai exact: parodică) dramatizează Lovinescu, în lipsa altor surse de inspirație, episodul mitologic al răzbunării încornoratului Vulcan (în Homer travestit), episod focalizat așadar pe același pattern al triunghiului conjugal, cu motivul adiacent al vicleniei feminine. E drept, prozatorul nu prea a
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
îndeplinind mai curând o funcție de anticipare, asemeni motivului ce revine mereu, obsesiv, ca într-o compoziție muzicală. În cazul de față, "scena-pivot" la care m-am referit fixează psihologia erotică a protagoniștilor într-un "cadru" teatral prin excelență, de un "comic dureros" (triunghiul amoros, cu bărbatul dominat de femeia duplicitară), "romanul" constituindu-se dintr-o serie de fragmente ce reiterează fiecare în parte, prin variațiuni succesive 167, această "situație-tip", cu personaje "înghețate" în posturi hieratice, de natura "icoanei". 4.1
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
roman-tragedie", inspirat de tragedia cu același titlu a dramaturgului german Frank Wedekind 194. Afirmația pare foarte întemeiată, dacă ne gândim la perspectiva (implicată sau dezimplicată) din care sunt "privite" (și interpretate) evenimentele: povestea de iubire dintre Andrei și Mab devine comică a posteriori, după consumarea ei, atunci când ajunge subiect de conversație la cazino (impresia de "comedie" e un efect de lectură lectura publică, cu glas tare). Dar poate fi redus romanul lovinescian doar la "fabulă"? Nu cumva Comedia dragostei conține și
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
chinuitoriului travaliu autoanalitic, nu înțelege sensul suferinței pe care e nevoit s-o îndure alături de Mab, femeia duplicitară. El crede că trăiește realmente o tragedie (prea implicat fiind, nu a luat distanța cuvenită), dar ceea ce e tragic pentru individ devine comic pentru comunitate (vezi ambivalența atitudinii față de încornorat personaj comic doar în ochii mulțimii, nu și în cei ai bărbatului înșelat). Dincolo de mulțimea disocierilor posibile, merită subliniată importanța "lecturii" ca factor determinant atât în configurarea "comediei" cât și în aceea a
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
e nevoit s-o îndure alături de Mab, femeia duplicitară. El crede că trăiește realmente o tragedie (prea implicat fiind, nu a luat distanța cuvenită), dar ceea ce e tragic pentru individ devine comic pentru comunitate (vezi ambivalența atitudinii față de încornorat personaj comic doar în ochii mulțimii, nu și în cei ai bărbatului înșelat). Dincolo de mulțimea disocierilor posibile, merită subliniată importanța "lecturii" ca factor determinant atât în configurarea "comediei" cât și în aceea a "tragediei". Diferența dintre cele două tipuri nu-i greu
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
în cei ai bărbatului înșelat). Dincolo de mulțimea disocierilor posibile, merită subliniată importanța "lecturii" ca factor determinant atât în configurarea "comediei" cât și în aceea a "tragediei". Diferența dintre cele două tipuri nu-i greu de sesizat: lectura vieții creează perspectiva comică (de unde și titlul ales de autor), pe când tragedia impune raportarea la la "text" (nu la viață), și are drept punct de pornire lectura unor "semne", a unui "mesaj" ce conține deja sensul vieții (destinul personajului tragic e stabilit de oracol
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
privi viața sau poate tocmai de aceea (Tiresias era orb), are totuși capacitatea să o "citească" corect. În tragedie, funcția prezicătorului va fi preluată în genere de către cor ceea ce conduce, logic, la ideea că perspectiva corului e o perspectivă a comicului (invers decât credea Nietzsche), pe când tragicul se condensează în revolta individului care nu pricepe rostul necesității (Ananké) și care înfruntă fatalitatea. Așadar: dacă lectura corectă a vieții e comedia (Maestrul Ciprian se dovedește un bun cititor), atunci tragedia se datorează
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
în revolta individului care nu pricepe rostul necesității (Ananké) și care înfruntă fatalitatea. Așadar: dacă lectura corectă a vieții e comedia (Maestrul Ciprian se dovedește un bun cititor), atunci tragedia se datorează unei lecturi greșite; și dacă lectura în cheie comică aparține tradiției, comunității, implicând consensul, în schimb "răstălmăcirea" tragică se datorează exclusiv individului, care comite păcatul de neiertat de a nu se conforma etosului colectiv și, prin asta, de a nu fi fericit. Din acest unghi privind chestiunea, Andrei pare
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
viață, Steliana Brădescu • Teoria și practica semnului, Ioan S. Cârâc • Teoria narațiunii, Franz K. Stanzel • Termenii cheie ai analizei teatrului, Anne Ubersfeld • Parodia literară, Livia Iacob • Poetica genurilor literare, Florica Bodiștean • Poetica teatrului modern, Nicoleta Munteanu • Un veac de caragialism. Comic și absurd în proza și dramaturgia românească postcaragialiană, Loredana Ilie În pregătire: Povestirile lui Alice Munro. De la Dance of the Happy Shades la Open Secrets, Dragoș Zetu 1 "Omul era într-adevăr frumos, plin de noblețe fiziognomică. Închipuiți-vă un
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]