2,526 matches
-
aibă de-a face cu românce. N-au stil și te omoară cu pretențiile. Vulgare. Vorbesc numai de „parai“, atâta le merge mintea. Le vezi că spun mani, sau chiar - cum a auzit-o el pe una care se căznea fonetic cu dicționarul în mână - moni. De fapt, pe aia a respectat-o cel mai mult. Nu e vorba că săraca pronunța cum citea. Nu, vorba e că pur și sim plu citea. Celelalte, ceilalți vorbeau după ureche. Asta, amărâta asta
Miros de roşcată amară şi alte povestiri scandaloase by Dan Alexe () [Corola-publishinghouse/Imaginative/1336_a_2890]
-
stăpânul nostru, care mergea din uimire În uimire, a văzut că, auzindu-l, Charles al Angliei și ducele de Buckingham se uitau unul la altul. — Alatruiste! exclamă prințul de Wales, cu pronunția aceea a lui atât de tinerească, de Închisă fonetic și de britanică. Aplecându-se puțin peste pervazul ferestrei, aruncă o privire lacomă asupra situației de dedesubt, din patio, și se Întoarse iar, Întâi spre Buckingham, apoi spre rege. În cele câteva zile de când se afla la Madrid avusese timp
[Corola-publishinghouse/Imaginative/1860_a_3185]
-
se poate proba, și nimic nu este mai sigur ca probabilul... Păcat că avem de vorbit în așa limbaje și nu în algebră". Și renunță să-l învețe prin legi, dar nu renunță să-l învețe să scrie cu ortografie fonetică, aceea a viitorului, unica rațională. Prima îndoială, dacă să opteze pentru q sau k, pentru guturalul forte, dacă scrie Qarrasqal sau Karraskal, dar lasă la sfârșit cu k pentru ca să nu abandoneze cuvintele kilometru și kilogram tradiționalul lor aspect științific. În
Dragoste şi pedagogie by Miguel de Unamuno [Corola-publishinghouse/Imaginative/1414_a_2656]
-
extrem de repede mici enigme etimologice pentru generațiile ulterioare și ridică dificultăți în fața edițiilor critice sau a traducerilor. Un cuvînt care se poate găsi în amintirile din vremea comunismului sau în reportaje despre viața militară este diribau sau dilibau: cu variația fonetică r/l, ușor explicabilă prin circulația sa predominant orală. În texte jurnalistice din ultimii ani, forma diribau apare de mai multe ori, în contexte destul de clare și însoțită de explicații: "Generalul I.C. (...) revine la moda veche, de a trimite soldații
Diribau by Rodica Zafiu () [Corola-journal/Journalistic/10220_a_11545]
-
cu boarfă trebuie discutat și termenul ștoarfă sau știoalfă, tot cu origine necunoscută, dar, după toate aparențele, cu o evoluție semantică similară. Dicționarul limbii române, Litera Ș, 1978, în înregistrează sub formele știolf, știoalfă,dar cu o mulțime de variante fonetice: ștoalfă, ștoarfă, știoarfă etc. și cu sensul de bază "obiect de încălțăminte sau de îmbrăcăminte uzat", din care s-au dezvoltat sensurile figurate: "epitet pentru o femeie slabă, urâtă sau bătrână" și "epitet pentru o femeie de moravuri ușoare". Cuvântul
Metafora obiectului uzat by Rodica Zafiu () [Corola-journal/Journalistic/6739_a_8064]
-
a fost înregistrat de cercetătorii interbelici ai argoului românesc (C. Armeanu, 1937, Al. Dobrescu 1938 ș.a.). Cuvântului i s-a presupus o origine onomatopeică, lucru nu tocmai convingător; e drept, totuși, că sensul său depreciativ se asociază cu un simbolism fonetic negativ. Dicționarul ortografic, ortoepic și morfologic (DOOM 2005) recomandă forma știoalfă, dar acceptă și varianta ștoarfă, probabil cea mai răspândită în uzul familiar-argotic actual: "Vine o ștoarfă și-l îmbrobodește" (C. }oiu, 1984, p. 264); "Nu-ți mai ajung bărbații
Metafora obiectului uzat by Rodica Zafiu () [Corola-journal/Journalistic/6739_a_8064]
-
Sufixele peiorative", în Studii și materiale privitoare la formarea cuvintelor în limba română, vol. IV). Sensul peiorativ provine în bună măsură de la termenii din care sufixul a fost detașat, precum hăndrălău, hojmalău; se poate explica, în parte, și prin simbolism fonetic. În mai multe cazuri, sufixul se adaugă unui adjectiv care are deja semnificație negativă, accentuînd-o: tăntălău, prostălău, mutălău. În Dicționarul invers (1957) sunt zeci de cuvinte cu terminația -(al)ău sau -(ăl)ău, majoritatea variante regionale, poate chiar creații accidentale
"Ninjalău" by Rodica Zafiu () [Corola-journal/Journalistic/9475_a_10800]
-
appuca callea reului". Modificarea de sens s-a produs probabil pe baza ideii de ieșire din normalitate, de degradare morală; e foarte posibilă și o influență a celorlalți termeni cu sensuri apropiate și formați cu prefix: dezmățat, deșucheat, deșănțat; asemănarea fonetică (în cazul lui deșucheat, chiar foarte mare) ajută la omogenizarea semantică a seriei și permite efecte stilistice de întărire și gradație, ca într-un citat din Mateiu Caragiale - "locul de întîlnire al lumii deocheaților și deșucheaților timpului" (ap. DLRC). Oricum
"Deocheat" by Rodica Zafiu () [Corola-journal/Journalistic/16192_a_17517]
-
exprimare metaforică, etimologia este eliberarea „certificatului de naștere“ al unui cuvânt. Într-o exprimare științifică, pe care o găsim în dicționare, etimologia este „studiul originii cuvintelor“ sau, mai exact, ramura lingvisticii care „stabilește originea unui cuvânt prin explicarea evoluției lui fonetice și semantice“ (DEX). De când se poate vorbi despre etimologie? Problema originii cuvintelor este veche, ea datează din Antichitate. Chiar cuvântul etimologie a apărut în epoca elenistică, fiind format din două cuvinte grecești: étymos „adevărat, real“ și lógos „cuvânt“ (= știința care
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
erau numeroase: homo „om“ era explicat prin humus „pământ“, fiindcă se credea că omul ar fi fost creat din „humă“. Cicero și alți oameni luminați ai Antichității au ridiculizat aceste fantezii, așa cum au făcut-o și alții, până la descoperirea legilor fonetice și la apariția gramaticii comparate și istorice. Rabelais, de exemplu, se amuză să explice 20 că numele Gargantua dat unui personaj al său vine din secvența que grand tu as, prescurtare de la que grand tu as le gosier „ce gâtlej
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
al său vine din secvența que grand tu as, prescurtare de la que grand tu as le gosier „ce gâtlej mare ai“! Etimologia ca știință - scurt istoric În definiția etimologiei din DEX se spune că aceasta își propune să arate corespondența fonetică și semantică dintre cuvântul analizat și „etimonul“ său, cuvântul din limba presupusă a fi cea din care a fost moștenit sau împrumutat. Cele două principii, fonetic (forma cuvântului) și semantic (înțelesul său), au apărut de la începuturile etimologiei ca știință, în
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
În definiția etimologiei din DEX se spune că aceasta își propune să arate corespondența fonetică și semantică dintre cuvântul analizat și „etimonul“ său, cuvântul din limba presupusă a fi cea din care a fost moștenit sau împrumutat. Cele două principii, fonetic (forma cuvântului) și semantic (înțelesul său), au apărut de la începuturile etimologiei ca știință, în plină epocă a doctrinei neogramatice, și continuă să fie valabile și astăzi. Opera capitală pentru cunoașterea originii cuvintelor romanice este celebrul dicționar etimologic al limbilor romanice
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
și metode de analiză a limbii care au apărut în lingvistica romanică, ulterioare doctrinei neogramatice, au avut consecințe și în domeniul etimologiei. În funcție de concepție și de metodă, s-a acordat mai mare atenție unuia sau altuia dintre cele două principii (fonetic sau semantic) sau, respectându-le pe amândouă, s-au luat în discuție și alte criterii, după cum se va vedea în continuare. Hugo Schuchardt, romanist german, cel mai înverșunat adversar al legilor fonetice ale neogramaticilor, acordă sensului mai mare atenție decât
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
atenție unuia sau altuia dintre cele două principii (fonetic sau semantic) sau, respectându-le pe amândouă, s-au luat în discuție și alte criterii, după cum se va vedea în continuare. Hugo Schuchardt, romanist german, cel mai înverșunat adversar al legilor fonetice ale neogramaticilor, acordă sensului mai mare atenție decât sunetelor, fiindcă sensul este ceva „viu“ în cuvânt: înțelesul este cel care exprimă „sufletul“ cuvântului, nu sunetele. El introduce ideea de a lua în considerație și sinonimele, nu numai din dialecte și
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
poet“ (cf. rom. truver, trubadur). La început, lingviștii s-au gândit că la baza celor două verbe romanice ar sta tropus „figură retorică, metaforică“, alții au pornit de la tropa „joc cu zarurile“. Toate aceste etimoane corespundeau din punct de vedere fonetic, dar erau nesatisfăcătoare din punct de vedere semantic, fiindcă de obicei înțelesul evoluează de la propriu la figurat și de la concret la abstract, nu invers. Schuchardt a reluat o veche etimologie, propusă de F. Diez, întemeietorul lingvisticii romanice comparate, care pornește
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
obicei înțelesul evoluează de la propriu la figurat și de la concret la abstract, nu invers. Schuchardt a reluat o veche etimologie, propusă de F. Diez, întemeietorul lingvisticii romanice comparate, care pornește de la lat. turbare „a tulbura“, etimologie care nu corespundea regulilor fonetice, dar putea fi susținută semantic prin evoluția „a tulbura“ → „a tulbura apa pentru a prinde pește“ → „a prinde sau a găsi peștii“ → „a găsi“ (în general) și „a găsi rime, a găsi versuri“ (sensul figurat). Mulți au criticat această etimologie
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
fenomen numit și „dus-întors“ (de exemplu, cuvinte ucrainene din română au fost reîmprumutate de unele graiuri ucrainene). În fine, româna nu are texte foarte vechi, cele mai vechi sunt din secolul 16. Absența textelor mai vechi nu permite cunoașterea formelor fonetice și a sensurilor intermediare între cele ale etimonului presupus și cele ale cuvântului românesc. A existat și la noi o etapă etimologică preștiințifică, practicată de nelingviști: cronicarii au citat cuvinte românești de origine latină (Gr. Ureche, carne, găină, pâine; M.
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
naștere“ sunt trecuți nu numai părinții, ci și bunicii sau strămoșii îndepărtați ai unui cuvânt. Criterii ale unei etimologii directe corecte În stabilirea unei etimologii directe corecte, trebuie avute în vedere mai multe criterii, dintre care două sunt fundamentale: criteriul fonetic (formal) și criteriul semantic (conținut). Pentru ca o etimologie să fie corectă, trebuie să existe concordanță între formele cuvântului pe care vrem să-l explicăm și cea a cuvântului presupus a sta la baza lui. De asemenea, concordanța semantică presupune identitate
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
fr. eau (pronunțat o) continuă lat. aqua, la fel ca rom. apă. Deosebirile dintre forma unui cuvânt în franceză și cea a cuvântului echivalent din română se explică prin faptul că în cele două limbi-surori au funcționat reguli de transformări fonetice diferite. Aceste reguli, numite legi fonetice, sunt foarte stricte. Lucrurile stau la fel și în ceea ce privește concordanțele semantice. La cele mai multe dintre cuvintele moștenite de română din latină, între cuvântul românesc și etimonul său latin există identitate de sens, chiar dacă forma lor
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
aqua, la fel ca rom. apă. Deosebirile dintre forma unui cuvânt în franceză și cea a cuvântului echivalent din română se explică prin faptul că în cele două limbi-surori au funcționat reguli de transformări fonetice diferite. Aceste reguli, numite legi fonetice, sunt foarte stricte. Lucrurile stau la fel și în ceea ce privește concordanțele semantice. La cele mai multe dintre cuvintele moștenite de română din latină, între cuvântul românesc și etimonul său latin există identitate de sens, chiar dacă forma lor este uneori mult diferită: lat. aqua
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
casele aveau pământ pe jos. Dacă nu s-ar fi găsit o explicație plauzibilă pentru schimbarea de sens, originea cuvântului respectiv ar fi trebuit căutată în afara fondului de cuvinte moștenit din latină, chiar dacă transformarea formală pavimentum > pământ este conformă legilor fonetice. În general, pentru schimbările de înțeles nu există reguli la fel de stricte ca pentru schimbările de formă. De exemplu, Al. Graur a explicat (în 1934) rom. otuzbir cu sensurile „om violent, abuziv“ sau „violență, abuz“ din expresiile vine (procedează) ca otuzbir
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
decât cea a derivării pe teren românesc. În concluzie, etimologia unui cuvânt nu poate fi stabilită pe baze fanteziste. Nu se pot ocupa cu succes de etimologie persoane nepregătite din punct de vedere lingvistic, adică cei care nu cunosc legile fonetice, normele de schimbare a sunetelor în diversele epoci ale limbii respective sau/și felul cum s-au transpus, în mod regulat, sunetele dintr-o limbă în alta. False analize În istoria limbii române, există cazuri când unele cuvinte, nefiind bine
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
colibă, cuvânt vechi, foarte probabil din substratul traco-dac). Cele mai multe împrumuturi au loc fiindcă, așa cum am arătat la început, vocabularul este un sistem deschis, permeabil, care permite o fluctuație continuă. El este, de aceea, mai receptiv față de influențele străine decât structura fonetică sau cea gramaticală. Se știe că fenomenul de împrumut lexical se produce paralel cu fenomenul de răspândire a culturii. Ușurința sau dificultatea cu care o cultură acceptă împrumutul în vocabularul limbii ei poate indica gradul său de conservatorism și, de
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
cultură acceptă împrumutul în vocabularul limbii ei poate indica gradul său de conservatorism și, de asemenea, forța relativă a celor două culturi. O cultură foarte tradițională și excentrică poate refuza împrumuturile sau, dacă le acceptă, le supune la mari schimbări fonetice și semantice, adaptându-le la structura sa gramaticală și la mentalitatea pe care o reflectă. Limbile europene (franceza, spaniola, engleza, portugheza) au împrumutat multe cuvinte odată cu descoperirile geografice și colonizările unor teritorii, când vorbitorii lor au întâlnit realități necunoscute în
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
primele împrumuturi datând aproximativ din epoca Revoluției Franceze. Francezii au descoperit sistemul parlamentar englez, față de care au manifestat multă admirație și, de aceea, vocabularul politic francez este invadat de cuvinte engleze, pe care le-au adaptat din punct de vedere fonetic: législature, majorité, minorité, session. Artele și literele au fost și ele influențate de cultura engleză. Cuvântul sentimental nu exista în franceză înainte de secolul 18; a apărut în engleză, ca derivat din sentiment, cuvânt împrumutat în engleză din franceză, în secolul
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]