2,722 matches
-
instituțională, ci și în consolidarea democratică (Howard, 2002). Este suficient să comparăm indicatorii Freedom House ce măsoară respectarea drepturilor politice și civile în țările din regiune pentru a ne da seama de aceste diferențe (Freedom House Survey, 2001). Tranziția și democratizarea sunt procese explicate prin două mari paradigme: dependența de cale condiționarea reformelor postcomuniste de structurile materiale și de putere anterioare (Eyal, Szelény și Townsley, 2001) și competiția actorilor condiționarea transformărilor de rezultatele jocurilor noilor actori politici, de regulile generate prin
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
legitimitatea principiilor democratice și performanța regimului, într-o analiză globală ce folosește datele World Values Surveys. Comparația între țări se realizează ținând cont de valorile obținute pe dimensiunile amintite, dar și de caracteristici particulare, precum localizarea geografică și gradul de democratizare al țărilor analizate. În ceea ce privește atașamentul față de comunitatea politică, există o variație mare între țări, fără ca un model geografic să apară distinct. Dimpotrivă, gradul de democratizare reușește o mai bună delimitare între țări. Astfel, țările cele mai puțin democratice (cu cele
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
obținute pe dimensiunile amintite, dar și de caracteristici particulare, precum localizarea geografică și gradul de democratizare al țărilor analizate. În ceea ce privește atașamentul față de comunitatea politică, există o variație mare între țări, fără ca un model geografic să apară distinct. Dimpotrivă, gradul de democratizare reușește o mai bună delimitare între țări. Astfel, țările cele mai puțin democratice (cu cele mai mici scoruri Freedom House) sunt și cele în care cetățenii se simt cel mai puternic atașați de comunitatea politică din care fac parte. Problema
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
regimul democratic să fie înlocuit cu un altul cu atât mai mult cu o alternativă puternic nedemocratică și nici nu exprimă astfel de cereri. În noile democrații, însă, identitatea și supraviețuirea noilor regimuri este sub semnul întrebării. Chiar termenul de democratizare ar trebui aici înlocuit cu acela de transformare a regimului (regime transformation), în condițiile în care nu se cunoaște din start finalul procesului de transformare și nu toți cetățenii își doresc ca acesta să conducă la democrație. Dinamica transformării ar
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
la reapariția unui vechi regim nedemocratic. Astfel, până la consolidarea deplină a democrației, noul regim este caracterizat drept "incomplet", un amestec de proceduri democratice (votul) și de încălcări ale libertății individuale, ale principiului statului de drept sau a responsabilității politice (accountability). Democratizarea s-ar putea să nu fie niciodată completă, ea ar putea să fie înlăturată sau ar putea stagna într-o permanentă fază de democrație incompletă. Aici putem estima importanța sprijinului politic. Pentru ca un regim incomplet să reușească democratizarea completă, el
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
politice (accountability). Democratizarea s-ar putea să nu fie niciodată completă, ea ar putea să fie înlăturată sau ar putea stagna într-o permanentă fază de democrație incompletă. Aici putem estima importanța sprijinului politic. Pentru ca un regim incomplet să reușească democratizarea completă, el are nevoie de suficient sprijin pentru a supraviețui și pentru a promova democrația de-a lungul tranziției. Testarea celor două tipuri de definiții cea idealistă și cea realistă pe baza World Values Survey (WVS) confirmă inadaptarea primei definiții
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
asocierii poate conduce așa cum demonstrează Mark Warren (1999) interpretându-l pe Tocqueville la o bună guvernare. În primul rând, Tocqueville crede că asociațiile ar putea avea funcții reprezentative în relație cu statul, ceea ce denotă un interes mult mai mare cu privire la democratizarea statului decât manifestau predecesorii săi. În al doilea rând consideră Tocqueville asociațiile pot forma virtuți civice: ele cultivă practica acțiunii colective, îi scot pe indivizi din starea de izolare și le schimbă percepția asupra raportului dintre interesul individual și interesul
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
rând. Națiunile moderne, crede Barnes (2004), sunt creații ale birocrațiilor civile și militare și cetățenii au avut primele contacte cu acestea într-o epocă dominată de birocrație ca expresie a modernității în concepția lui Weber. Chiar dacă socialiștii au încercat o democratizare a mobilizării, ea a rămas una verticală chiar și în partidele muncitorești, așa cum clamează Michels (1971). Modelul vertical al mobilizării în epoca modernă va fi apoi folosit în mobilizarea populației pentru război și pentru construirea statului totalitar în Uniunea Sovietică
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
prezente. Observația este că noi forme de participare au șansa de a reduce inegalitățile în participare dintre grupuri ce altădată erau fie excluse, fie incluse nediferențiat. Nu se știe însă dacă efectele noii participări vor duce la o mai mare democratizare a politicii, pentru că nu se poate spune cu certitudine dacă noile forme de participare sunt la fel de eficiente ca cele tradiționale în influențarea decidenților politici. Vom aborda în continuare celelalte caracteristici sociale ale participanților, pentru a reveni in extenso asupra problematicii
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
oferă multe alte șanse de participare democratică, el este totuși mai prezent în societățile post-industriale occidentale. În ciuda tendințelor mass-media de a supraevalua protestul, acesta este în creștere atât în democrații consolidate, cât și în țări în curs de dezvoltare și democratizare, precum Mexic, Coreea de Sud sau Africa de Sud. Dar cine participă la protest? Unii sugerează că modelul activismului din anii '70 în care cei mai activi erau cei educați, bărbații, tinerii și necredincioșii nu mai este de actualitate. Activismul, odată marginal, a devenit
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
cel puțin parțial și din proprie voință. Dintre caracteristicile socio-economice care influențează acceptarea egalității între sexe au fost alese cele aflate în legătură cu atitudinile tradiționale și moderne, precum și veniturile gospodăriei. Relațiile au fost controlate cu indicele dezvoltării umane și gradul de democratizare a societății, precum și cu poziția geografică. Dintre toți factorii incluși în modelele de regresie multiplă cel mai important se dovedește chiar indicele dezvoltării umane. Apoi, luând în calcul doar factorii socio-demografici, cei care sprijină cel mai mult egalitatea sunt tinerii
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
sărace precum Mozambic sau Venezuela iar la mijlocul său țări dezvoltate precum Statele Unite, Franța și Japonia. Chiar dacă îmbunătățirea condițiilor educaționale sau profesionale le sunt favorabile femeilor, ele nu sunt suficiente. O altă explicație rezidă în barierele instituționale potrivnice, precum nivelul de democratizare sau sistemele electorale. Dacă nivelul de democratizare nu are efecte prea mari asupra femeilor, reprezentarea proporțională le avantajează în mod clar. La fel nivelul competiției politice, sistemele multipartidiste fiind mai permisive decât cele cu partid dominant sau cele bipartidiste. Cu
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
său țări dezvoltate precum Statele Unite, Franța și Japonia. Chiar dacă îmbunătățirea condițiilor educaționale sau profesionale le sunt favorabile femeilor, ele nu sunt suficiente. O altă explicație rezidă în barierele instituționale potrivnice, precum nivelul de democratizare sau sistemele electorale. Dacă nivelul de democratizare nu are efecte prea mari asupra femeilor, reprezentarea proporțională le avantajează în mod clar. La fel nivelul competiției politice, sistemele multipartidiste fiind mai permisive decât cele cu partid dominant sau cele bipartidiste. Cu toate acestea, diferențele rămân importante și greu
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
experienței participanților în dobândirea unor deprinderi, abilități și cunoștințe, dar și prin atitudinile oficialilor și a publicului față de organizațiile societății civile în funcție de dimensiunile și activitatea acesteia în timpul comunismului. Așa cum remarcă Edwards și Foley (1996), societatea civilă a devenit în teoria democratizării un element esențial. Înțeleasă ca tărâmul asociațiilor voluntare private, al comitetelor de cartier, al asociațiilor filantropice și al grupurilor de interes, aceasta ar fi responsabilă de opoziția față de autoritarism, de democratizarea societății de jos în sus. Ceea ce autorii reproșează însă
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
și Foley (1996), societatea civilă a devenit în teoria democratizării un element esențial. Înțeleasă ca tărâmul asociațiilor voluntare private, al comitetelor de cartier, al asociațiilor filantropice și al grupurilor de interes, aceasta ar fi responsabilă de opoziția față de autoritarism, de democratizarea societății de jos în sus. Ceea ce autorii reproșează însă acestei teorii a societății civile sunt numeroasele întrebări pe care teoria le lasă fără răspuns. Întrebările sunt legate atât de definiția societății civile, cât și de relația ambiguă dintre aceasta și
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
de jos în sus. Ceea ce autorii reproșează însă acestei teorii a societății civile sunt numeroasele întrebări pe care teoria le lasă fără răspuns. Întrebările sunt legate atât de definiția societății civile, cât și de relația ambiguă dintre aceasta și procesul democratizării. În legătură cu prima serie de probleme, definiția societății civile ar trebui să includă și piața, afacerile, alături de asociațiile voluntare? Dacă da, ar trebui incluse și asociațiile economice, de genul firmelor, organizațiilor profesionale, sindicatelor? Ar trebui incluse oare și organizațiile politice, sau
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
ale cetățenilor într-o democrație; pe de altă parte, o caracteristică a societății civile, independența față de stat, și prin aceasta chiar statutul său de contra-putere al unui regim tiranic. Acest al doilea tip de argumente este des invocat în explicarea democratizării Americii de Sud și a Europei de Est. Așa cum am văzut în capitolul destinat definirii capitalului social, primul tip de argumente este pe deplin susținut de Putnam. Dacă unii apreciază funcțiile de contrapondere ale societății civile, nu trebuie trecut cu vederea nici
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
sunt evident în contradicție cu adepții primului tip de argument. Pentru ei societatea civilă este un spațiu social autonom față de stat și politica tradițională, în care cetățenii se organizează împotriva tiraniei, îi presează pe tirani la schimbare și produc o democratizare de jos în sus. Dar ce garanții există că aceeași societate civilă care luptă împotriva statelor totalitare nu poate reprezenta o subminare a guvernării democratice, din moment ce ea poate presa guvernul să adopte puncte de vedere, aspirații și interese particulare asupra
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
expresie și resping mai puternic formele de autoritate. Ei pot fi văzuți ca apărători și promotori ai libertății, mai curând decât cetățeni alienați și ostili democrației. Iar dorința de libertate o componentă a post-materialismului este un foarte puternic predictor al democratizării la nivel global (Welzel, Inglehart, 2005). Protestatarii din România sunt mai asemănători activiștilor civici decât publicului. Împreună cu aceștia, ei reprezintă o speranță pentru răspândirea valorilor democratice în România, în ciuda participării politice foarte reduse și evident inegalitare. Spunem speranță, pentru că nu
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
explicație a capitalului social. Există și cercetări care au urmărit relația dintre calitatea democrației și capitalul social la nivel agregat, nu doar la nivel individual. Diferențele dintre țări țin de niveluri diferite de încredere socială, ceea ce este în legătură cu gradul de democratizare al țărilor din regiune, consideră Bădescu (2003b). Mai mult, există o scădere în încrederea socială, iar explicația oferită de autor poate fi creșterea inegalităților economice produse de liberalizarea economiilor din regiune. Competiția pentru resurse, pierderea statutului anterior și scăderea generală
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
168 Șomaj 1998 (%)* 10,3 12 Balanță comercială 1998 (mil. USD)** 3521 702 Balanță de cont curent 1998 (% GDP)* 7,9 2,3 Scorul drepturilor politice Freedom House 1999*** 2 2 Scorul libertăților civile Freedom House 1999*** 3 2 Scorul democratizării Freedom House NiT 1999**** 3 3 Scorul supremației legii Freedom House NiT 1999**** 4 4 Scorul liberalizării economice Freedom House NiT 1999**** 4 4 Indexul percepției subiective a corupției 1999***** 2,9 3,5 * BERD, Transition Report Update, April 1999
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
Economic Commission for Europe, Economic Survey of Europe, 1999, nr. 2; *** Freedom House, Freedom in the World, 2000; **** Freedom House, Nations in Transit, 2000; ***** Transparency International, 2000 (vezi www.transparency.org) 5.3.1. Măsurarea sprijinului pentru democrație Studiile privind democratizarea Europei centrale și de est în special New Europe Barometer Surveys au demonstrat mari diferențe între țări (Rose, 2001). Sprijinul pentru democrație a fost testat la câțiva ani după schimbările de regim, în momentul în care euforia se risipise și
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
funcționarea instituțiilor și respectarea drepturilor și libertăților fundamentale ale cetățenilor. Nu doar că statele din regiune au avut acces diferențiat în organizații internaționale precum Consiliul Europei, Uniunea Europeană și NATO, în funcție de performanțele lor politice, dar ele diferă semnificativ în procesul de democratizare, indiferent de măsura aleasă pentru aceasta (Berglund și Duvold, 2005). De-a lungul tranziției, diferențele dintre post-comuniste au fost tot mai pregnante, vorbindu-se adesea de grupuri de țări sau de procese de aderare "în valuri" la diferite organizații internaționale
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
ori neglijată în discuția despre factorii esențiali pentru democrație (Welzel și Inglehart, 2005). Această dorință de libertate generalizată nu este importantă doar pentru supraviețuirea și consolidarea democrației, consideră Welzel și Inglehart, ci chiar pentru transformarea regimului, pentru inițierea procesului de democratizare, de obicei apanaj al elitelor. Acest factor completează tabloul pe care îl știam, anume importanța factorilor economici și a capitalului social. În analiza lor la nivel agregat, autorii constată că democratizarea se dovedește legată de aspirațiile spre libertate chiar și
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
ci chiar pentru transformarea regimului, pentru inițierea procesului de democratizare, de obicei apanaj al elitelor. Acest factor completează tabloul pe care îl știam, anume importanța factorilor economici și a capitalului social. În analiza lor la nivel agregat, autorii constată că democratizarea se dovedește legată de aspirațiile spre libertate chiar și atunci când relațiile sunt controlate cu ajutorul factorilor socio-economici și socio-culturali. Constatăm același lucru și în cazul nostru. Importanța libertăților civile și politice sunt cele mai importante pentru susținerea democrației, urmate de capitalul
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]