7,832 matches
-
reprezintă astfel o excepție, pentru că e puțin probabil să existe o operă în cadrul literaturii în proză în care aceasta să fie menținută în mod consecvent de la început pînă la sfîrșit. Astfel, intermedierea narațiunii, așa cum a fost aceasta exemplificată prin personalitatea naratorului, arată într-un mod foarte viu cum trebuie înțeleasă unitatea dialectică a conținutului (povestea) și a formei (intermedierea reprezentată): "Forma [este] exteriorizarea relativizantă a conținutului"62. Astfel m-am întors în punctul de la care am pornit în redarea observațiilor mele
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
intermedierea reprezentată): "Forma [este] exteriorizarea relativizantă a conținutului"62. Astfel m-am întors în punctul de la care am pornit în redarea observațiilor mele despre intermedierea înțeleasă ca o trăsătură generică a narațiunii, și anume la afirmația lui K. Friedemann în legătură cu naratorul văzut ca simbol al faptului că noi nu cunoaștem lumea în sine, ci mai degrabă așa cum apare aceasta prin medierea unei minți care observă 63. Atît noțiunea de "punct de vedere", cît și cea de "narator" se referă la acest
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
lui K. Friedemann în legătură cu naratorul văzut ca simbol al faptului că noi nu cunoaștem lumea în sine, ci mai degrabă așa cum apare aceasta prin medierea unei minți care observă 63. Atît noțiunea de "punct de vedere", cît și cea de "narator" se referă la acest fapt central al teoriei narațiunii, însă fiecare pune accentul pe aspecte diferite ale acestuia punctul de vedere pe acela al perspectivizării, iar naratorul pe cel al modalității narațiunii 64. Despre perspectivă și modalitate vom vorbi mai
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
care observă 63. Atît noțiunea de "punct de vedere", cît și cea de "narator" se referă la acest fapt central al teoriei narațiunii, însă fiecare pune accentul pe aspecte diferite ale acestuia punctul de vedere pe acela al perspectivizării, iar naratorul pe cel al modalității narațiunii 64. Despre perspectivă și modalitate vom vorbi mai mult în capitolele care urmează. Este necesară încă o explicație înainte de a continua discuția pe această temă. Teoria sistematică pe care o dezvolt aici se concentrează în
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
model pentru "narațiunea fără intermediere" cu ajutorul conceptelor precum fable (versus sujet) sau histoire (versus discours)67, metoda mea are avantajul că nu se bazează pe ipoteze teoretice, ci, mai degrabă, pe exemple textuale concrete 68. 2.1. Rezumatul: povestire fără narator "Sînt puține opere de artă care să nu fie ridicole sau lipsite de înțeles cînd sînt redate într-un rezumat (care poate fi justificat doar ca mijloc pedagogic)"69. Acest citat reflectă o atitudine tipică a criticii literare față de instrumentul
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
sînt periculoase" sau "bărbații au obiceiul de a se îndrăgosti" etc."76. Ar trebui să adaug că astfel de afirmații cu valoare universală nu pot fi niciodată "narate", însă într-o narațiune ele pot deveni subiectul discursului direct al unui narator sau al unui personaj, probabil într-un comentariu generalizator sau gnomic. În vorbirea directă, acestea nu aparțin în sens strict materialului narat, ci părții mimetice a unui text. Dacă sînt reproduse în vorbirea indirectă sau în stilul indirect liber, acestea
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
besprochen). Prin urmare, un rezumat poate trece cu vederea natura unui proces narativ dintr-o poveste. Cu alte cuvinte, timpul prezent dintr-un rezumat este o indicație a faptului că acesta prezintă o poveste fără intermediere sau o poveste fără narator. Sînt și alte dovezi care susțin această teză. Imediat ce povestea devine subiectul unei narațiuni dintr-un roman, apare timpul trecut 79. Secțiunea "Caietul negru" a romanului lui Doris Lessing intitulat Caietul auriu cuprinde rezumatul unui roman pe care personajul principal
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
dificilă. Nici în această privință nu au fost întreprinse cercetări complete. Ar trebui să vedem, de pildă, în ce măsură cele două mijloace primare de orientare temporală se manifestă prin situația narativă curentă (centrul temporal de orientare din prezentul narativ al unui narator sau din prezentul experiențial al unui personaj din roman) sau prin folosirea anumitor forme adverbiale temporale precum "ieri", "astăzi", "mîine" sau "alaltăieri", "în această zi" sau "în ziua următoare". De regulă, "astăzi", "mîine" și alte adverbe de același gen care
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
adăugată gradat poveștii pe măsură ce aceasta este concepută în imaginația autorului. Pare să fie vorba despre o interacțiune între poveste și forma narativă care se întinde pe o perioadă destul de lungă. În acest proces, componentele decisive ale situației narative finale, adică naratorul sau reflectorul, perspectiva, timpul narativ etc., sînt introduse pas cu pas. Cel puțin acest lucru pare să fie valabil în cazul autorilor care folosesc formele narative într-un mod la fel de conștient ca acela întîlnit la James. Voi descrie acest proces
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
James. Voi descrie acest proces mai amănunțit prin intermediul a două fragmente din Caiete. Primul exemplu, schița scurtă a intrigii făcută de James pentru "Prietenii prietenilor" în Caiete ilustrează modul în care concepția poate ajunge într-un stadiu în care figura naratorului devine vag vizibilă, împreună cu principalele trăsături ale intrigii și contururile de bază ale personajelor. Este deosebit de interesant în acest context că "eul" naratorial (în versiunea finală, naratorul la persoana întîi este femeie) pare să ia naștere treptat din "eul" auctorial
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
ilustrează modul în care concepția poate ajunge într-un stadiu în care figura naratorului devine vag vizibilă, împreună cu principalele trăsături ale intrigii și contururile de bază ale personajelor. Este deosebit de interesant în acest context că "eul" naratorial (în versiunea finală, naratorul la persoana întîi este femeie) pare să ia naștere treptat din "eul" auctorial. Prin urmare, este adesea greu de spus dacă pronumele personal la persoana întîi singular încă se referă la autor sau dacă deja trimite la naratorul ficțional la
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
versiunea finală, naratorul la persoana întîi este femeie) pare să ia naștere treptat din "eul" auctorial. Prin urmare, este adesea greu de spus dacă pronumele personal la persoana întîi singular încă se referă la autor sau dacă deja trimite la naratorul ficțional la persoana întîi, după cum arată următorul citat: Mă ocup, la cererea lui Oswald Crawfurd în 7000 de cuvinte -, de subiectul legat de cei doi oameni care nu s-au întîlnit niciodată [...]. Fiecare ratează întotdeauna întîlnirea cu celălalt sînt ca
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
dintre ele, celălalt coboară. Pare să fie vorba despre un destin. Devine, de part et d'autre, o glumă (a fiecăruia dintre ei) făcută pe seama persoanelor care își doresc să-i aducă laolaltă: adică (universul restrîns) mie, în primul rînd naratorului interesat. Spun amîndoi aceleași lucruri, fac aceleași lucruri, simt aceleași lucruri. Este o GLUMĂ [...] Soarta trebuie să facă să aibă loc întîlnirea [...] ULTIMUL empêchement în fața întîlnirii, a celei supreme, a celei care determină punctul culminant și face ca totul să
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
sînt o serie de indicații că o anumită situație din roman va fi explorată și prezentată din punctul de vedere al lui Strether 108. Dată fiind preferința lui James din ultimii ani pentru personajele-reflector, întrebarea dacă Strether urma să devină narator la persoana întîi sau reflector actorial al principalului purtător al "punctului de vedere" al romanului nu și-ar fi pus-o nimeni, în cazul în care autorul însuși nu ar fi făcut aluzie la asemenea deliberări în Prefața romanului, care
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
făcut aluzie la asemenea deliberări în Prefața romanului, care a fost scrisă puțin mai tîrziu 109. Nu există nici o indicație clară în rezumat că James, în timp ce-l scria, s-a gîndit vreodată la posibilitatea de a-l face pe Strether narator la persoana întîi. Pe de altă parte, dovada menționată mai sus sugerează că Strether fusese deja selectat pentru un rol de reflector foarte devreme, deși probabil acest lucru încă nu era valabil pentru întregul roman. Putem presupune și că înclinația
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
cap. VII). Care încheie prima carte; cu o nuanță de nerecunoștință, care, sperăm noi, va părea nefirească (Tom Jones, cartea I, cap. XIII). În aceste exemple, timpul prezent corespunde dispunerii temporale a situației narative auctoriale, în care prezentul narativ al naratorului reprezintă punctul temporal zero; prin urmare, comentariul auctorial care se referă la acesta este de asemenea la timpul prezent. Prezentul auctorial subliniază absența caracteristicii intermedierii din adresarea naratorului către cititor și, în consecință, nu poate fi folosit ca dovadă pentru
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
corespunde dispunerii temporale a situației narative auctoriale, în care prezentul narativ al naratorului reprezintă punctul temporal zero; prin urmare, comentariul auctorial care se referă la acesta este de asemenea la timpul prezent. Prezentul auctorial subliniază absența caracteristicii intermedierii din adresarea naratorului către cititor și, în consecință, nu poate fi folosit ca dovadă pentru teza mea. Acele titluri-propoziție în care verbul nu se referă la actul narativ, ci mai degrabă la acțiunea personajelor sînt, pe de altă parte, mai evident ilustrative. Dacă
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
Majoritatea titlurilor de capitol din Gargantua și Pantagruel încep cu termenul Comment și, în consecință, sînt aproape întotdeauna la timpul trecut: Cum l-a găsit Pantagruel pe Panurge, pe care l-a iubit toată viața (Pantagruel, regele dipsozilor, cap. IX) Naratorii victorieni procedează în mod asemănător. În Bîlciul deșertăciunilor toate titlurile-propoziție aparțin tipului comentativ, două dintre acestea fiind excepții importante: Cum a cumpărat Căpitanul Dobbin un pian (cap. XVII). Cine a cîntat la pianul cumpărat de Căpitanul Dobbin (cap. XVIII). Titlul
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
o expresie a modului intermedierii. Dacă persoana întîi trece la persoana a treia sau nu este, de asemenea, un aspect care joacă un rol important. Sper că am reușit să demonstrez cel puțin într-unul dintre cazuri că opoziția dintre narator și reflector poate fi importantă în titlurile de capitol narative. Corpul de texte examinate aici, deși destul de redus, deja oferă destule dovezi pentru a ne putea permite concluzia că titlurile-propoziție care sînt tipice pentru romanele mai vechi pot oferi o
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
rudimentară. Astfel, în balada populară Der Unglücksschuss (Nenorocirea) citată de Ludwig, relatarea care descrie acțiunile urmăritorilor (vînătorul, cîinele) este la timpul trecut, în timp ce relatarea care se referă la cei urmăriți (micul cerb, fata) este la timpul prezent. În plus, comentariile naratorului sînt, la rîndul lor, la timpul trecut. Explicația lui Ludwig că timpul prezent apare acolo unde naratorul apelează la "prezentarea scenică"118 nu este pe deplin convingătoare, din moment ce diferența dintre fragmentele din această baladă care sînt prezentate "scenic" și cele
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
cîinele) este la timpul trecut, în timp ce relatarea care se referă la cei urmăriți (micul cerb, fata) este la timpul prezent. În plus, comentariile naratorului sînt, la rîndul lor, la timpul trecut. Explicația lui Ludwig că timpul prezent apare acolo unde naratorul apelează la "prezentarea scenică"118 nu este pe deplin convingătoare, din moment ce diferența dintre fragmentele din această baladă care sînt prezentate "scenic" și cele care povestesc nu este atît de limpede definită. Pe de altă parte, explicația lui Ludwig legată de
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
acestora din urmă au devenit deja vizibile din discuția anterioară legată de diferitele grade ale intermedierii reprezentate. Acum le voi defini într-o manieră mai exactă. Primul element constitutiv este cuprins în întrebarea " Cine povestește?". Răspunsul are putea fi: un narator care apare în fața cititorului ca o personalitate independentă sau unul care se retrage într-o asemenea măsură în spatele întîmplărilor narate, încît devine practic invizibil pentru cititor. Distincția dintre aceste două forme de narațiune fundamentale este în general acceptată în teoria
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
perechi de termeni sînt adesea aplicate: narațiune "reală" și narațiune "scenică" (Otto Ludwig), prezentare "panoramică" și prezentare "scenică" (Lubbock), "telling" și "showing" (Friedman), narațiune "de tip relatare" și "prezentare scenică" (Stanzel)126. În timp ce conceptele propuse pentru modul narativ al unui narator pesonalizat sînt relativ clare, termenii care desemnează prezentarea scenică și fără narator îmbină două tehnici care adesea apar în conjuncție, însă care trebuie diferențiate în planul teoriei. Una dintre acestea este scena dramatizată care constă în dialog pur, dialog cu
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
Ludwig), prezentare "panoramică" și prezentare "scenică" (Lubbock), "telling" și "showing" (Friedman), narațiune "de tip relatare" și "prezentare scenică" (Stanzel)126. În timp ce conceptele propuse pentru modul narativ al unui narator pesonalizat sînt relativ clare, termenii care desemnează prezentarea scenică și fără narator îmbină două tehnici care adesea apar în conjuncție, însă care trebuie diferențiate în planul teoriei. Una dintre acestea este scena dramatizată care constă în dialog pur, dialog cu indicații scenice scurte sau dialog cu o relatare a acțiunii foarte condensată
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
Această tehnică este bine ilustrată de povestirea lui Hemingway intitulată Asasinii. Cealaltă tehnică este reflectarea întîmplărilor ficționale prin conștiința unui personaj din roman fără comentariu narativ. Pe un astfel de personaj eu îl numesc reflector, pentru a-l distinge de narator, care este celălalt agent narativ. Stephen din romanul Portret al artistului în tinerețe al lui Joyce are această funcție. Din cauza acestei ambiguități, aș vrea să introduc în discuție încă o distincție. Narațiunea poate fi considerată efectul a două tipuri de
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]