6,372 matches
-
Ulise și-a pus o tichie (pileus) de măscărici și a înhămat la plug un cal alături de un bou, simulând nebunia, pentru a se eschiva de la război. Motivul nebuniei a transferat figura lui Ulise din planul direct, înalt, în planul comic al parodiei- travesti"118. Alături de acest model apare și figura lui Hercule cel comic. Acesta din urmă s-a bucurat de o circulație mai largă în spațiul european, ajungând din Grecia până la Roma și, ulterior, în Bizanț, ca pion de
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
un cal alături de un bou, simulând nebunia, pentru a se eschiva de la război. Motivul nebuniei a transferat figura lui Ulise din planul direct, înalt, în planul comic al parodiei- travesti"118. Alături de acest model apare și figura lui Hercule cel comic. Acesta din urmă s-a bucurat de o circulație mai largă în spațiul european, ajungând din Grecia până la Roma și, ulterior, în Bizanț, ca pion de susținere al acțiunii din teatrul de marionete; chiar mai aproape de zilele noastre, există încă
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
în perioada lui Sulla, când erau jucate imediat după încheierea tragediei, în exodium. "Astfel, atellanele lui Pomponius și Novius se jucau după tragediile lui Accius", scrie M. Bahtin în studiul citat, menționând că "cerința omogenității materialului serios și a celui comic avea un caracter mai strict și sistematic decât în Grecia". "A patra dramă" completează strălucit tabloul literaturii antice, pregătind terenul apariției literaturii lui Aristofan, deosebit de importantă căci "întreaga comedie europeană este legată, într-un fel sau altul, de lumea pieselor
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
slujitorul său Xanthias, zeul devenit simplu muritor, Dionysos, travestit (ca pentru a ne semnaliza caracterul parodic al intervențiilor sale) în haine "femeiești de culoare galbenă", descinde în Hades în căutarea unui poet demn de marile tradiții. Cuplul în sine este comic, înfățișându-ne un zeu detronat din condiția sa și un slujitor care îl prefigurează pe proverbialul Sancho Panza, căci vine "călare pe un măgar și duce pe umăr un băț gros cu crăcană, de care atârnă bagajul stăpânului"123. La
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
târziu Mihail Bahtin pe urmele cvasitratatului în discuție, "un vast univers de forme parodice dintre cele mai diverse", incluzând "enigme parodice burlești" ori "jocuri"128. Efectul ludic pe care îl presupune parodia nu ar fi tributar nici anumitor manifestări ale comicului, nici malițiozității cu care unii autorii țineau să le arunce înțepături literare altora, ci reprezintă un semn al inteligenței creatorului operei respective. Astăzi putem cel puțin specula că parodia a fost, la origini, esențialmente literară. În nici unul dintre tratatele de
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
bună-dispoziție și uneori satiră (Satura tota nostra est!, avea să exclame Quintilianus) a fost atât de puternică încât s-a menținut și după apunerea civilizației latine, în ciuda agelaștilor care au prezervat numai o cantitate minimală din creația romană de factură comică, îndeletnicindu-se cu selectarea "discursului serios" și eliminând "ca profanatoare reflectările comice, de pildă numeroase parodii la Virgiliu"135. Se presupune că numărul parodiilor alcătuite în limba latină a fost inițial mult mai mare decât cel cunoscut acum, însă pentru
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
a fost atât de puternică încât s-a menținut și după apunerea civilizației latine, în ciuda agelaștilor care au prezervat numai o cantitate minimală din creația romană de factură comică, îndeletnicindu-se cu selectarea "discursului serios" și eliminând "ca profanatoare reflectările comice, de pildă numeroase parodii la Virgiliu"135. Se presupune că numărul parodiilor alcătuite în limba latină a fost inițial mult mai mare decât cel cunoscut acum, însă pentru multe dintre acestea, din păcate, supraviețuirea nu a fost o opțiune. Cea
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
gustul pentru eroic sunt înlocuite de plăcerea povestirii, de cultivarea discursului/ discursurilor aparținând diverselor personaje, printre care și cel care narează așa-zisele evenimente (de fapt simple pretexte pentru trecerea de la un stil la altul, de la registrul serios la unul comic/ ludic etc.). Oratorismul unei scrieri precum Satyricon nu pune totuși în umbră nici parodia acelor scrieri didactice pe care Petronius o realizează atribuindu-le personajelor sale tot soiul de libertăți și îndepărtându-le de morala epopeică. Deși romanul este, la
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
nici la nivel temporal. În cel dintâi caz, trebuie remarcată fantastica ușurință cu care se mișcă picareștii cezari ai lui Seneca și vechii eroi mitologici de genul lui Hercule "din cer pe pământ, de pe pământ în infern", căci "în viziunile comice despre lumea cealaltă ale satirei menippee, eroii trecutului absolut, reprezentanții diferitelor epoci istorice trecute și contemporanii vii se întâlnesc pentru discuții familiare sau chiar pentru a se bate"154. În cel de-al doilea, parodia se alătură satirizării trecutului recent
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
mai sus ne introduc într-un univers în care rolul parodiei e să amestece multe din genurile literare cunoscute și practicate de antici, dar să ofere și ceva în plus: premisele romanelor picarești, căci aproape toate personajele și situațiile de comic buf în care sunt ele puse par a fi construite după rețetarul acestui tip de literatură, par să-l fi deținut avant la lettre. Din lupta organică dintre genurile parodiate și parodia lui Petronius s-a născut noul, sub forma
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
gen, de anumite legende carnavalești care începuseră să circule în jurul figurii lui Socrate și a prozaicei Xantippa: odinioară erou, nebunul înțelept de astă dată retrogradat la statutul de libert și denumit Trimalchio, se acoperă în scrierea lui Petronius de un comic pluristratificat. Comicul de nume e secondat de cel de situație; nu lipsește nici comicul de limbaj: calambururile lui Trimalchio stârnesc hazul dar tocmai pentru că nu sunt reușite, găselnițe personale, ci se datorează crasei ignoranțe care îi imprimă un statut de
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
oferit lui Petronius un bun prilej de a ridiculiza drama sentimentală, fapt de altfel semnalizat de narator prin comentariul "în timp ce se juca această poveste sentimentală, ca la teatru", adăugat la finele fragmentului cu pricina. Părtași la o nouă întâmplare de comic buf anume încuierea lui Encolpius în camera de la han de către bătrânul Eumolpus, și el sensibil la farmecele tânărului Giton, care îi provoacă păcălitului o cumplită senzație de sufocare și prizonierat, apoi dorința de a o sfârși cu existența mizeră -, "eroii
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
la o parte sfera subiectului, să recunoaștem că și realizarea structural-stilistică a Satyriconului urmează îndeaproape canonul parodiei. Mărcile satirei menippee supraviețuiesc aici, orice lectură fiind nevoită să dea întâietate amalgamului de "stiluri, parodii, observație realistă a fenomenelor sociale, ironie și comic gros, limbă care să mimeze vorbirea curentă, proverbe" menționat de Eugen Cizek. Neta separație a întregului în două mari unități, ospățul lui Trimalchio și peripețiile cuplului Encolpius-Giton, dovedește, în plus, tendința lui Petronius de a parodia însăși satira menippee ca
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
nebunii medievali, admite că o legătură trebuie să fi existat între saturnalii și carnavalescul medieval, ca formă de reprezentare a lumii și posibilitate supremă de defulare. Ideea este preluată și prelucrată de Mihail Bahtin, care consideră că, în sfera creațiilor comice, Evul Mediu se înrudește cu Roma: În special tradiția saturnaliilor a continuat să existe, într-o altă formă, în decursul secolelor medievale. Roma veselă a saturnaliilor, purtând tichia de măscărici Pileata Roma (Marțial) a izbutit să-și păstreze întreaga forță
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
de imoralitate și totuși atît de gustate de publicul timpului scrise de Pietro Aretino, în dramaturgia și lirica lui Shakespeare, în romane astăzi mai rar supuse analizei precum Isprăvile hazlii ale lui Francion, aparținându-i lui Charles Sorel, ori Romanul comic al aceluiași Paul Scarron, deja amintit, în fine, în operele considerate la granița modernității, precum Iscusitul hidalgo Don Quijote de la Mancha sau Gargantua și Pantagruel. Polemizând fie cu trecutul, fie căutând să-și devanseze adversarii, creatorii lumilor ficționale ajung să promoveze
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
elemente precursoare ale parodiei cunoscute, mai mult sau mai puțin episodic, sub formele de faceție și burlă, la anumiți autori, de o parodie în sine, prin care excelează această perioadă în Italia -și anume eposul eroi-comic, născut sub influența epopeii comice din Antichitate -, și de un manierism parodic 201, inițiatorul acestui stil fiind italianul Folengo. "În Renaștere", parodia literară străbate "o epocă de mare înflorire, ca semn al inteligenței epicurismului declarat, superiorității aristocrate a spiritului care nu cunoaște tabu-uri. Din
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
chiar forma sonetului trece în registru ludic și este coborâtă de pe piedestal. Divina Comedie mai mult decât orice altă operă a îndemnat la parodie, tocmai pentru că aderența ei la public a fost maximă. Lorenzo Magnificul a reușit să dezvolte un comic de calitate (Simposio sau I Beoni), imitând stilul Infernului. Este, în egală măsură, și cazul lui Macchiavelli din Belfagor Arhidiavolul sau Povestea dracului care și-a luat nevastă. În jurul lui 1520, Girolamo Teofilo Folengo, recunoscut drept parodistul "prin excelență" al
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
a produs la distanță de numai unu-două secole sau mai multe: în Franța apar Éneide travestie (Virgil travesti) și La Gigantomachie (1644) ale lui Paul Scarron sau Le lutrin (1674) de Boileau; Anglia oferă o categorie tematică specială, eposul comic al vieții sociale, prin Pope (Rape of the Lock, 1712-1714), Gay (Fan, 1714; Trivia, 1716) sau Hayley (Triumph of Temper, 1781), iar Germania numără cel puțin treizeci de titluri, majoritatea anonime. Nici literaturile din sud-estul Europei nu se lasă mai
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
se repete, să cadă pradă automatismelor, manierismului, dovadă numărul excesiv de versuri care insistă pe secvențe episodice, lipsite de importanță în economia poemelor. Per ansamblu, sunt totuși detectabile diferențe între parodia bufă a lui Boiardo sau Pulci (incluzând o varietate a comicului în care un anumit personaj, bufon sau înzestrat cu trăsăturile acestuia, urmărește să provoace râsul prin mimică, gesturi sau limbaj) și Orlando furioso al lui Ariosto: "Dar pe deasupra particularităților apărute în funcție de predilecțiile individuale, se formează un stil burlesc, un stil
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
vigoare până la momentul respectiv. Sunt ridiculizate (nu neapărat în această ordine): subiectul (înalt, unitar, verosimil); caracterul eroului (ales, nobil); episoadele (care îmbogățesc acțiunea principală fără s-o contrazică); sentimentul (tragic); expresia (stilul nobil, eroic). Rezultă un amestec între eroic și comic, un amalgam parodic, iară nu o confuzie între cei doi termeni: învelișul poemelor lor este eroic (întindere mare, personaje numeroase, chiar în exces, acțiune structurată pe mai multe niveluri etc.), dar miezul, semnificația sunt comice (eroii de altădată nu trec
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
un amestec între eroic și comic, un amalgam parodic, iară nu o confuzie între cei doi termeni: învelișul poemelor lor este eroic (întindere mare, personaje numeroase, chiar în exces, acțiune structurată pe mai multe niveluri etc.), dar miezul, semnificația sunt comice (eroii de altădată nu trec de nivelul unor palide caricaturi, scenele de alcov sunt centrul de greutate al poveștii etc.) Se respectă stilul eroic, dar subiectul e înlocuit cu întâmplări banale ori licențioase, iar antieroii sunt la ordinea zilei. Să
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
Boiardo, Ariosto) nu atacă valorile sociale convenționale cum o făceau, de pildă, creatorii de faceții. Ei atacă expres valorile literare depășite, instaurând o nouă mentalitate de creator. În plus, avem de-a face cu autori italieni care trec în registru comic poemele eroice ale Franței medievale, caracterul național neputând să fie neglijat. Parodiștii renascentiști sunt mai ales creatori, și nu imitatori, cum deseori au fost acuzați. O dată cu opera lui Cervantes, obsesii ale literaturii curtenești franceze intră, parodic, în literatura Spaniei, alături de
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
la un fel de manierism slab conștientizat. Ca și în legendă, palatinii părăsesc Parisul, dar nu pentru a răzbuna îndrăzneala lui Gano, ci pentru a "emigra" în Pagania, unde convertesc popoare întregi la creștinism. În descrierea luptei, sunt introduse elemente comice, uneori chiar satirice, cum ar fi comparațiile cu iz gastronomic, tipic burlești, ale căror ecouri răsună când în războiul plăcintelor din Gargantua, când în haosul absolut din Țiganiada: "Unu-l vrea fiert pe Macon, altul fript;/ Și fiecare, din dușman
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
tare sufletele strigau: "Osanna!/ Când îngerii în ceruri le purtau;/ Așa că barba și părul mult îi asudau". De aici și până la parodia momentului morții, de teama căruia Inchiziția reușise să vândă atâtea indulgențe, diferența poate fi făcută doar de calitatea comicului, cadru în care se poate stabili chiar o gradație. Moartea lui Orlando ține de comicul buf, satirizând transformarea creștină a sufletului în duh: "De unde Turpino fu de părere/ Că-aceasta era sufletul lui Orlando;/ Și-o-văzu cum cu toate penele ei
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
într-un nătâng"226. Este adevărat că Ferraguto, Ranaldo și Orlando, îndrăgostiți la prima vedere, pornesc pe urmele Angelicăi, lăsând baltă turnirul ce trebuia să se desfășoare respectând ritualul. Dar vulgarizarea de care pomenea istoricul literar italian trece în sfera comicului, chiar dacă nu atât de reușit ca la Ariosto, deci nu ni se pare gratuită. Cum altfel ar fi putut sta lucrurile, dacă până și regele se vede nevoit să-și prelungească solemna cuvântare doar pentru a mai trage cu ochiul
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]