5,121 matches
-
că s-a deslușit semnificația "nemulțumirii lumii", Weltschmerz, "mal de siècle", la care omul participa integral și inevitabil: de aici rezultă adîncul său pesimism radical și iremediabil. În sens contrar va fi reacția "orgiastică" în fața vieții: din momentul în care gînditorul occidental, pe urmele doctrinei și practicii indiene vechi, reușise să se identifice cu Spiritul Universal, el depășise orice limită, se transformase într-un fel de nouă Divinitate: iată Supraomul, care e "dincolo de bine și de rău". Dacă pesimismul romantic își
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
bazele metafizice și religioase pe care le avea la Schopenhauer, putea să intereseze un mare număr de persoane: de la filozofi la poeți, de la erudiți la oameni simpli. Așa se explică cum, pornind de la problema pesimismului și durerii cosmice, și alți gînditori și scriitori au fost îndemnați să studieze și să aprofundeze gîndirea indiană, unde pesimismul era, într-un fel, la el acasă. Dintre poeții ce și-au realizat opera poetică cu un profund pesimism, în parte din cauza constituției lor fiziologice (așa cum
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
Oricum, din sporadice și pînă atunci rămase mai degrabă la suprafață, aceste premise trebuiau să fie generalizate și ordonate în mod organizat pentru a da formă noii concepții de viață către care se tindea în acea epocă. Iată de ce unii gînditori înclină să facă să coincidă romantismul german cu idealismul filozofic. [62] Așadar, în loc să continuie să fie un aspect al Romantismului, într-un fel un produs al său, indianistica se transformă în cauza eficientă, autentică a curentului de idei, ce va
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
acești filozofi, din cîte putem presupune, este efortul comun de a găsi un echivalent general occidental pentru conceptul de identitate Brahman Ătman, ce reieșea așa de evident din meditațiile Upanisadelor în general și în special din Bhagavad-gītă. Cîțiva dintre gînditorii occidentali s-au oprit asupra afirmației exclusive a realității spirituale a lui Brahman- Ătman, adică a Nemanifestatului (Brahman = Ătman = Purusottama) și s-au străduit să găsească o traducere occidentală fie prin Idee (Idealismul propriu-zis reprezentat mai ales de Hegel
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
să înțelegem pe cel mai mare dintre indianiștii germani, care e și cel mai reprezentativ dintre toți: Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831). Alegerea este motivată din două considerente principale: 1) pentru că doar Hegel este considerat unul dintre cei mai originali gînditori ai Idealismului german, dar și ai Romantismului în general; 2) pentru că influența gîndirii indiene vechi asupra sistemului său filozofic este așa de intensă și concretă, încît ar putea anula faima originalității sale indiscutabile. * * * Perioada de maximă fecunditate filozofică și culturală
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
studii trebuiau să fie centrale în preocupările sale științifice și filozofice, și aceasta va rezulta clar în continuare. Pentru moment, intenționăm să stabilim datele problemei asupra studiilor de indianistică, la apogeul activității filozofice și "istorice" hegeliene, așa cum reiese din operele gînditorului german. Dacă avem în vedere că în 1819 studiile de indianistică se reduceau la un număr de douăsprezece (cum am subliniat în repetate rînduri) și că de la această dată pînă la moartea lui Hegel (1831), în interval de vreo zece
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
importante vom reveni la timpul cuvenit. Singurele afirmații despre lumea culturală și spirituală a Indiei antice apar presărate ici-colo în opera Prelegeri de filozofie a istoriei. Partea a II-a și partea a III-a: Lumea greacă. Lumea romană (colecția "Gînditori celebri", Milano, ed. Athena, 1927, cu o prefață de E. Morselli). La p. 56, Hegel notează că în teogonii se pot observa peste tot urme de origini străine... "Procrearea la indieni este un produs de contrarii. Eros, dimpotrivă, este la
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
cu inevitabilele limite ale operei, se dovedește cunoscător profund a tot ceea ce se cunoștea pînă atunci cu privire la lumea indiană. Nu se poate spune un cunoscător livresc al Indiei: cunoștințele lui, chiar dacă extrase din cărțile contemporane, au devenit viață adevărată pentru gînditorul din Stuttgart. Pe el îl interesează, ca pe nici un alt indianist al epocii aprofundarea aspectelor reale singulare ale lumii fizico-spirituale a Indiei pentru a putea înțelege și arăta cititorului aportul acestei țări misterioase la istoria umanității. Pe lîngă aceasta, cunoștințele
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
Gathier, trebuie să scoatem în evidență că tocmai atunci cînd nu există aplicații ale "teoriilor panteiste" ca norme de viață, intervine posibilitatea unei atitudini autentic religioase din partea fiecărui indian. În acest caz însă, teoriile panteiste cu care se laudă anumiți gînditori occidentali sînt date deoparte; fiecare credincios aplică normele de viață ce sînt incluse în fibrele cele mai ascunse ale conștiinței sale: este vorba de așa-zisa etică naturală care păgînilor le folosește drept călăuză în această lume și care le
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
sarcină filozofilor de meserie. Oricum, cred că primul obstacol pe care îl au de depășit mulți dintre filozofi și istorici ai filozofiei este tocmai faptul că noi am pus problema eventualității unei influențe a gîndirii indiene asupra concepției filozofice a gînditorului din Stuttgart. Oare prin punerea problemei, chiar fără a-i fi dat pînă acum un răspuns, nu se pune la îndoială ceea ce era considerat faptul cel mai prețios în sistemul de gîndire al lui Hegel, și anume tocmai originalitatea punerii
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
expresii încinse, cum deja s-a văzut. Trebuie deci să afirmăm cu curaj și franchețe că tocmai în prezentarea propriilor idei asupra lumii spirituale indiene, Hegel a găsit ocazia să plăsmuiască propria concepție filozofică: am putut nu o dată constata cum gînditorul din Stuttgart pornea de la ideile indiene pe care le critica, tocmai ca să modeleze, să precizeze, să corecteze însemnătatea lor pe planul speculativ. Cu alte cuvinte, lumea ideilor Indiei este, oarecum, elementul catalizator, ca să zicem așa, care prin prezența sa favorizează
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
de rațiune" etc.) se va ajunge exact la conceptual real hegelian. Oricum, ca punct de plecare și ca intenționalitate (chiar dacă nu ca o realizare perfectă), Idealismul întocmai așa cum îl concepe Hegel există deja în India! Acesta constă, exact cum subliniază gînditorul din Stuttgart, "în ceva interior în care se transformă voința și se adaptează la lumea spirituală, iar lumea se adaptează la idealism; în ceva, deci, în care sensibilul se topește în gîndire și care, cu acesta, își construiește lumea". Ceea ce
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
de greutate al Idealismului, adică Ideea supremă, a fost descoperită de Hegel tot în lumea spirituală indiană: "Astfel, se întîlnește, desigur, la indieni și această condiție a ideii supreme, însă amestecată cu cele mai arbitrarii idei nebuloase" [274]. Într-adevăr, gînditorul din Stuttgart, explicînd gîndirea sa, precizează: "De aceea indianul ce visează este tot ceea ce numim noi finit și unic, dar ca ceva general infinit și nelimitat în același timp, este în el însuși, ceva divin" [275]. Nu e nici o îndoială
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
zis: în orice caz, din cîte am putut constata, acest lucru nu rezultă cu claritate din paginile hegeliene referitoare la gîndirea indiană, pe care am avut posibilitatea să le răsfoim. Ceea ce, în schimb, rezultă clar este cunoașterea și aprofundarea, din partea gînditorului din Stuttgart, a unei din cele mai importante Upanisade: Bhagavad-gītă, care se bucura, la vremea aceea, de o simpatie de-a dreptul extraordinară în lumea intelectuală a Occidentului, așa cum vom avea ocazia să subliniem la momentul potrivit [276]. Faptul
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
cînd vorbește despre Spiritul Absolut. Pe de altă parte, Spiritul Absolut nu este ceva de sine stătător, ci mai degrabă este imanentul său și recunoașterea lui în spiritul individual, care se știe una cu Spiritul Absolut" [323]. Se pare că gînditorul din Stuttgart a introdus masiv în propriul sistem filozofic și, prin urmare, în filozofia occidentală respectivul concept indian vechi, adaptîndu-l la mentalitatea europeană și îmbogățindu-l cu speculații întîlnite la gînditorii antici (pe primul loc Heraclit, cum s-a spus
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
știe una cu Spiritul Absolut" [323]. Se pare că gînditorul din Stuttgart a introdus masiv în propriul sistem filozofic și, prin urmare, în filozofia occidentală respectivul concept indian vechi, adaptîndu-l la mentalitatea europeană și îmbogățindu-l cu speculații întîlnite la gînditorii antici (pe primul loc Heraclit, cum s-a spus, cu al său Logos, aspectele contrastante din Ideea supremă a lui Platon) și moderni (îndeosebi Fichte și Schelling, care la rîndul lor erau impregnați de gîndirea orientală, în special de cea
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
acestui punct culminant trebuie să se afle reprezentări ale unor gîndiri speculative, într-o formă confuză și obscură însă" [344]. Deși strîngînd din dinți, cum s-ar spune, Hegel recunoaște totuși valoarea acestor încercări de să folosim formularea concesivă a gînditorului din Stuttgart gîndiri speculative, chiar dacă "într-o formă confuză și obscură". Hegel reține de aici conceptul suprem al identității fiecărui suflet cu realitatea supremă: iată un fapt deosebit de important! Purificat în felul său, el va fi, începînd de aici, precizat
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
a deveni Totul (bin Alles), pentru a fi doar El (bin nur Es), unde El amintește în mod singular de tad (Acesta = Brahman) din renumita formulă upanisadică. Pînă la vremea textelor despre lumea spirituală indiană (1823-1826 și mai departe), gînditorul din Stuttgart avea timp să mediteze din nou asupra fiecărui concept și să se folosească puțin și de gîndirea creștină, "corectată", "retușată" desigur în liniile esențiale pentru a se potrivi cu sistemul monist-acosmic-idealist de gîndire, căruia îi rămăsese în liniile
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
fundamentale fidel, încă din îndepărtatul 1796! [347] Dacă în conceptul de Spirit Absolut sau Universal Hegel a contopit speculațiile asupra celor doi termeni, twam și tad ai "marelui cuvînt" din Samavedă, cum de altfel se întîmplă și în gîndirea indiană, gînditorul din Stuttgart a dedicat o parte a argumentării sale și celui de-al treilea termen al "marelui cuvînt": asi (twam = tad), adică celui pe care Hegel îl numește "autoeliberarea Spiritului". Redăm împreună cu Jamanna concluziile hegeliene care adesea par o adevărată
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
se declară singuri divinități supreme, mai presus de orice lege naturală, în afară de cea a bunului plac personal. Ne întrebăm, însă, pe drept cuvînt, dacă nu se poate deduce aceeași funestă concluzie de "imoralitate deosebită", virtuală sau reală în privința tuturor acelor gînditori care au adoptat ca norme de viață sisteme filozofice sau religioase moniste. Previzibil, răspunsul nu este greu de dat: cel ce adoptă în practică asemenea sisteme de gîndire, își declară în mod explicit propria superioritate absolută asupra oricărei legi morale
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
cele ale despotismului indian, pe drept cuvînt criticat atît de aspru de Hegel. Într-adevăr, punerea experimentală în aplicare a teoriilor hegeliene asupra Statului a încercat să demonstreze, cu o ironie caustică dar îndreptățită, falsitatea și caracterul distrugător al afirmațiilor gînditorului din Stuttgart. Sînt încă prea recente rezultatele realizării unui astfel de Stat pentru a le mai descrie în demonstrarea tezei noastre. "Statul hegelian nu este doar depozitarul unei autorități transmise lui de Absolut, și nici părtașul la o lege al
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
această privință, Hegel este exponentul cel mai coerent al idealului romantic, ce vede în germanism forma cea mai desăvîrșită de explicare a Spiritului Absolut, deși ea este rezumatul și sinteza tuturor civilizațiilor precedente. Asemenea lui Hegel au gîndit mai mulți gînditori romantici germani. Astfel, Schiller spunea: "Fiecare popor își are în istorie ziua sa. Ziua germană va fi fructul tuturor secolelor trecute". Iar Fichte: "Noi singuri sîntem Poporul viu. Noi sîntem primul popor (= Urvolk), adevăratul Popor al lui Dumnezeu". ""Ziua" germană
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
Brahman, fără îndoială! Față de poporul german, care realizează perfect întruparea lui Dumnezeu, celelalte popoare sînt "Non-Poporul", nu din cauza limbii, nici a istoriei, nici a rasei, ci în virtutea unei nevoi metafizice" [366]. Atunci cînd un popor este convins, prin argumentările propriilor gînditori, care trebuie să fie stelele călăuzitoare ale Națiunii, că este personificarea însăși a Rațiunii (umane și divine, în același timp), se va simți liber de obligația oricărei morale obiective, pentru că își va aroga singur dreptul de a decreta la statul
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
decreta la statul de lege bunul său plac: "Deutschland über alles" nu era simpla înfumurare a unui popor ce înregistrează într-un anumit moment istoric succese politice și militare, ci era concluzia finală și concretizarea "idealurilor" unei întregi generații de "gînditori", care împingeau, nu doar propria Națiune, ci întreaga omenire pe marginea prăpastiei. Și așa-numita Realpolitik își afundă rădăcinile într-un teren metafizic alogen, neoccidental: vechea, înrădăcinata și întărita convingere despre autonomia politicii față de morală [367], prin Machiavelli și alți
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]
-
anume fel "răsturnată", va deveni apoi schema "clasei muncitoare" în marxism, așa cum vom avea ocazia să vedem într-un următor capitol, intitulat "Indianistică și marxism", ce va ieși într-unul din viitoarele volume ale acestei "Acta". * * * Cîteva cuvinte în concluzie. Gînditorii romantici, în general, și idealiști, în special, nu doreau să se limiteze la aspecte singulare ale vieții și ale realității supreme: ei voiau să dea o soluție globală, integrală, voiau, cu alte cuvinte, să construiască o religie propriu-zisă: religia viitorului
India şi Occidentul : studii de istoria culturii by Demetrio Marin [Corola-publishinghouse/Science/1393_a_2635]