5,342 matches
-
depășește capacitatea ordonatoare rațională a omului. Miturile moderne pot sau nu să semene cu cele din vechime, pot îndeplini funcții similare ori satisface nevoi "inventate", însă nu pot fi eliminate, și cum au arătat mulți analiști, atitudinea antimitică este profund mitică. Mai mult chiar, prin forța lor de coagulare și uniformizare, miturile moderne sunt mult mai puternice decât cele exclusiv orale ori scrise și diseminate doar în anumite categorii socio-profesionale. Marshall McLuhan a descoperit chiar că "efectul principal al procesului electric
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
Trek, se poate spune că au impus genul științifico-fantastic drept "mitologia imaginativă dominantă a vremii noastre".364 Sintagma "SF" e de altfel o invenție a americanului de origine luxemburgheză Hugo Gernsback în 1926, și a dobândit ea însăși o încărcătură mitică în ultimul secol în care, deși a fost izolată la marginea literaturii, a generat nu doar dezbateri pătimașe, dar și moduri de viață. Sorin Antohi observă că neîncrederea în veracitatea istoriografiei tradiționale, "marea garantă a adevărului", i-a determinat pe
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
Ales (fie al lui Yehova, Allah, Wotan, Manu, Diavolul), prin care triburile erau susținute împotriva inamicilor lor în vremurile în care șarpele putea încă vorbi".374 Chiar dacă în lumea postmodernă raționalitatea științifică s-a fracturat suficient încât sistemul simbolic proferat, mitic și irațional, să poată unifica istoria și experiența în termenii lumii mitului mai degrabă decât ai științei, "nu trebuie să așteptăm să fim salvați de mit", căci este periculos a gândi doar în categorii mitice și a le aplica îndârjit
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
suficient încât sistemul simbolic proferat, mitic și irațional, să poată unifica istoria și experiența în termenii lumii mitului mai degrabă decât ai științei, "nu trebuie să așteptăm să fim salvați de mit", căci este periculos a gândi doar în categorii mitice și a le aplica îndârjit situațiilor de viață, mai cu seamă politice.375 Îngrădirea libertății de imaginație a individului, fie în mod explicit, fie implicit, prin perfid automatism camuflat în libertatea de conștiință, însemnă anchilozarea societății. După cum spunea și Gilbert
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
jazz, de ciudatele hobby-uri, cât și de doctrinele iraționaliste și exaltarea celor mai înalte forme ale artei."376 Iar dacă discursul despre mit este tot un mit, nu trebuie să ne surprindă că și anumiți mitografi au devenit figuri mitice, captați în formule ambigue, contradictorii, intrigante.377 Acest fenomen este vizibil tot în cazul celor trei mari romantici ai secolului XX, Jung, Eliade și Campbell. Toți trei au determinat atât fascinația adulatoare cât și oprobriul publicului și al specialiștilor, atât
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
un om care își trăiește propria biografie, în acest caz sumbrul, demonicul "om de fier" al imaginației populare."378 Jung, de altfel, nu se lăsase înșelat nici de retorica ideologiei comuniste, fiind unul dintre primii care descoperiseră în ea resorturi mitice, chiar religioase: "dacă, de exemplu, comunismul se referă la Marx, Engels, Lenin și așa mai departe ca la "părinții" mișcării, nu știe că reînvie o ordine arhetipală a societății care a existat până și în timpurile primitive, astfel explicând, incidental
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
că viitorul rămâne fidel prezentului și trecutului, uneori fiind prelungirea mitologiei, cum se întâmplă în cazul lui Titus-Livius.392 Pentru primele secole de istorie a Romei, "autorii de anale au interpretat sau fabricat cu dragă inimă evenimente, pornind de la modele mitice sau ideale", afirmă și Dumézil.393 Prezentul se încarcă cu istorie și istoria cu sens prin rememorarea originilor, care oferă fundamentul identității (în modernitate înlocuindu-se teologicul cu ideologicul și politicul), dar "ceea ce ne imaginăm nu este niciodată gratuit. Nu
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
deformează trecutul în raport cu exigențele prezentului, miturile politice deformează prezentul în raport cu un trecut ipotetic: "mitologiile politice fac abstracție de circumstanțe. Ele obligă oamenii și faptele din trecut să intre în jocul lor. Fiecare proiect anual este susceptibil să posede un dublu mitic, situat într-un trecut mai mult sau mai puțin îndepărtat, mai mult sau mai puțin mitizat și care-i servește de justificare. Apelul la istorie răspunde logicii miturilor fondatoare."395 Viața politică este pătrunsă de imaginar deoarece nici în politică
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
adică este actor într-o "dramă divină").401 Mitul însoțește limbajul și este transmis odată cu el, iar cum limbile indo-europene au învăluit globul (ceea ce constituie probabil cel mai important și mai fascinant fenomen istoric), este de așteptat ca același fond mitic să capete expresie pe întreaga suprafață planetară.402 Mai trebuie evidențiat faptul că romanul modern a preluat rolul recitării miturilor și basmelor, păstrând marile teme și personaje mitologice (tema și probele inițiatice, Eroul-Mântuitor, mitologia Femeii, a Bogăției), și are aceeași
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
de litere și al romancierilor în special", miturile romanești oferind descrieri ale omului real mult mai fidele decât cele ale "gânditorilor de profesie".406 Iar aceasta chiar dacă, așa cum observa McLuhan, mintea literară convențională încearcă să "asocieze" și să clasifice categorii mitice și simbolice, "reducând formele de ordine orală la acelea vizuale".407 Altfel spus, încearcă stabilirea unei ordini (fatalmente subiective) acolo unde aceasta nu este viabilă ori acolo unde există deja o ordine pe care nu o poate cuprinde o conștiință
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
istoric, sociologic, biografic), fiind de aceeași părere cu Cassirer, conform căruia întreaga activitate umană este ansamblul formelor simbolice diversificate, universul simbolic reprezentând universul uman în întregime.421 Iar despre relația simbol-mit, autorul afirmă: "există și un mecanism intern al povestirii mitice care face ca, întrucât simbolul se destinde semantic în sinteme, mitul să se destindă în simplă parabolă, în basm sau în fabulă, și în cele din urmă în orice povestire literară, sau alteori să se împăneze cu evenimente existențiale, istorice
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
tipologic (Eliade), fie într-un universalism moderat, diacronic și istoric (emanațiile culturale fiind proprii unui context, trebuie să ne ferim de generalizări facile).432 Lucian Boia identifică opt structuri arhetipale majore: conștiința realității transcendente (supranaturalul, miraculosul, sacrul, generatoare de sisteme mitice), dublul, moartea și viața de apoi (având în centru sufletul și itinerariul său), alteritatea (grilă prin care este decantat orice discurs despre om și orice raport interuman), unitatea (maxim de coerență a lumii și a universului), actualizarea originilor (miturile de
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
lumina aparte a mitului, a măreției, apare ca total dezvinovățit.438 Este însă nevoie de acțiune, de identificare de facto cu eroul, ceea ce se realizează prin rit (dramatizarea mitului), iar actantul devine eroul, violarea interdicției fiind posibilă doar în atmosfera mitică (iar fără rit, mitul își pierde capacitatea de a fi trăit și devine literatură).439 Pentru David Adams Leeming, în viziune psihanalitică, eroul este persoana noastră, "reprezentantul nostru în lumea visului care este mitul", metafora universală pentru căutarea umană a
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
o mitologie iar actualitatea lor denunță un comportament mitologic: "imitația arhetipurilor trădează un anume dezgust de propria istorie personală și tendința obscură de a transcende momentul istoric local, provincial și de a regăsi "Marele Timp", oricare fie el chiar Timpul mitic al primei manifestări suprarealiste sau existențialiste. [...] Angoasa în fața timpului istoric, însoțită de dorința obscură de a participa la un Timp glorios, primordial, total se trădează la moderni printr-o încercare uneori disperată de a sparge omogenitatea Timpului, pentru "a ieși
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
Girardet identifică patru tipuri eroice pe palierul politic: Cincinnatus (bătrânul care revine), Alexandru (cuceritorul), Solon (legiuitorul) și Moise (profetul), orice erou fiind un salvator potențial, care să salveze ori să reclădească fundația, atât prin calitățile sale, cât și datorită "așteptării mitice", arhetipul dovedindu-se mai important și mai influent decât persoana (uneori se pot inventa eroi și când nu e nevoie, iar alteori salvatorul poate fi colectiv evreii, creștinii, națiunea, proletariatul, rasa).450 Trecerea la un alt regim al imaginarului, mai
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
dictator. În perioadele de criză, dorințele colective se întruchipează în lider, care face inutilă orice altă reglementare, devenind o combinație de homo magus cu homo faber și preluând funcțiile magice și profetice.454 Michel Cazenave atrage însă atenția că entuziasmul mitic pe care îl suscită un dictator, "dincolo de un sociologism orizontal", nu poate fi înțeles în aceeași manieră ca entuziasmul mitic care se manifestă în jurul unui sfânt creator al unei ordini noi: nu este doar o diferență de grad, ci și
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
de homo magus cu homo faber și preluând funcțiile magice și profetice.454 Michel Cazenave atrage însă atenția că entuziasmul mitic pe care îl suscită un dictator, "dincolo de un sociologism orizontal", nu poate fi înțeles în aceeași manieră ca entuziasmul mitic care se manifestă în jurul unui sfânt creator al unei ordini noi: nu este doar o diferență de grad, ci și de natură, fiind implicată o "imaginație a erorii" care, "construindu-și propriile obiecte, se desfășoară într-un orizont al sufletului
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
identifica două trăsături primordiale ale mitului, contradicția și repetiția, mulți fiind cei care susțin de asemenea că pentru a supraviețui mitul are nevoie de repetiție, dar că în timp formele sale se schimbă, există și opinii care susțin imuabilitatea formelor mitice, definindu-l ca "permanența absolută a unei imagini", orice figură mitică fiind încremenită în timp.461 În fine, o capcană metodologică ar fi încercarea de evaluare morală sau etică a mitului, forțarea sa în cadrele unei anumite paradigme sau a
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
cei care susțin de asemenea că pentru a supraviețui mitul are nevoie de repetiție, dar că în timp formele sale se schimbă, există și opinii care susțin imuabilitatea formelor mitice, definindu-l ca "permanența absolută a unei imagini", orice figură mitică fiind încremenită în timp.461 În fine, o capcană metodologică ar fi încercarea de evaluare morală sau etică a mitului, forțarea sa în cadrele unei anumite paradigme sau a unei anumite perioade. Să reținem opinia lui Jean Charles Pichon, conform
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
își asumă responsabilitatea mistică și teologică a miturilor aferente, pe care și le-a încorporat ca materie tradițională și le-a codificat într-un sistem propriu de dogme, de principii, odată cu responsabilitatea reîntâlnirii cu formele arhetipale, de tradiție tabuală sau mitică, în exercițiul ritual de cult".463 Iar atunci când religia pare a se retrage din orizontul conștiinței umane sau a ocupa doar un rol marginal, astfel delegitimând încercările de interogare a mecanismelor prin care sacrul se transmite în lume (și pe
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
puternică prezentă în mituri, creație a acestora, dar și suport psihologic, este eroul, conglomerat de simboluri, de vise, speranțe și spaime, "esența tare" a vieții imaginare a unei comunități. Capitolul II Banda desenată "Banda desenată are o perspectivă istorică și mitică asupra trecutului, și una politică asupra prezentului și Viitorului." (Philippe Souchet) Când vorbim despre banda desenată și despre creațiile seriale care îi sunt proprii, plasăm discuția în câmpul larg al culturii de masă moderne, definită de către David Rowe ca "ansamblul
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
reținută este că nici Sudul și nici Vestul nu au fost în realitate niciodată unitare, monolitice. Ambele au fost spații de întâlnire și influență reciprocă ale multor fonduri etnice, sociale și culturale, ca anglo-saxoni, amerindieni, latini, asiatici, negri, însă dimensiunea mitică a fost mult prea puternică și s-a impus.482 Arthur Asa Berger definea plastic cultura și raporturile ei cu mitul, asemuind-o cu o ceapă, ale cărei straturi succesive, odată îndepărtate, dau la iveală miturile centrale care formează și
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
elibera de corupția și decadența spiritului european (pe același palier plasându-se și comunitățile utopice). Ca opere ale elitei sunt creațiile care au în centru și speculează imaginea inocentului care suferă din cauza europenilor, iar în cultura de masă același filon mitic este reprezentat de creațiile western, unde cowboy-ul trebuie să curețe orașul de elementele murdare, ori SF-ul, în care eroii asanează alte planete. În fine, la nivelul vieții cotidiene, Berger discerne aceeași tentație a inocenței în mutarea în suburbii, mai
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
în prezent cei mai mulți autori fantasy sunt femei, care prezintă un Ev Mediu fabulos, "așa cum ar fi trebuit să fie", fără constrângerile rigorilor istorice, explorează structuri sociale alternative, "narează vechi mituri filtrate prin sensibilități moderne").501 Guy Consolmagno observă o "legătură mitică" între SF și știință (în special astronomia), care îi servește drept sursă și cadru, iar dacă SF-ul emite mesaje optimiste, libertariene sau "de dreapta" (construcțiile SF și fantasy favorizează individul în dauna societății, pe o structură narativă a poveștilor
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]
-
a divertismentului de masă american", cum se exprima Gary Hoppenstand, fiind și ambientul în care se lansează noi mitologii: de pildă Chester Gould, prin Dick Tracy, oferă una din categoriile majore ale ficțiunii polițiste moderne, procedura criminalistică, și atinge proporții mitice, o "infuzie de set național arhetipal de lege, dreptate, moralitate și fairplay".580 Iar ideile culturale despre detectivi diseminate prin cărți, filme, bandă desenată și programe de televiziune ne formatează asumpțiile despre desfășurarea investigațiilor, de la îmbrăcăminte și gesturi, la tipul
by Gelu Teampău [Corola-publishinghouse/Science/1113_a_2621]