2,647 matches
-
învinsă, i-a fost impusă o notă de plată sub formă de despăgubiri perfect lipsită de sens. Pe lîngă aceasta, aranjamentele din timpul războiului și cele de după încheierea păcii contraveneau vechilor reguli comerciale. De pildă, înaintea războiului, Germania și Imperiul Habsburgic, cu toate fricțiunile existente între ele, fuseseră principalii parteneri comerciali ai României și Serbiei. Acum trebuiau găsite piețe alternative în locul acestora; ca state învinse, Germania, Austria și Ungaria nu erau deocamdată în măsură să constituie debușeuri comerciale adecvate. Un obstacol
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
avut parte de un astfel de eveniment. Națiunea maghiară se afla în 1919 într-o situație disperată; ea se confrunta cu o serie de cereri de despăgubiri imposibil de satisfăcut din partea Aliaților și cu grave pierderi teritoriale. După prăbușirea Imperiului Habsburgic, la Budapesta a venit inițial la putere un guvern republican moderat; acesta a fost urmat de o coaliție formată din comuniști și social-democrați. În martie 1919, Béla Kun prezida singurul guvern comunist instituit în această perioadă în afara teritoriului sovietic. Guvernul
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
în 1910 sub conducerea lui Cristian Racovski. A fost de asemenea organizat în 1903 un Partid Social Democrat în Serbia, care s-a implicat ulterior în organizarea muncitorilor și în declanșarea grevelor acestora. Mișcarea social-democrată era relativ puternică în Imperiul Habsburgic, fiind înființate atît partide croate cît și slovene. În cadrul tuturor acestora existau frecvente dezacorduri privind probleme cum erau cooperarea cu partidele burgheze, activitatea sindicatelor muncitorești, reformele sociale și atitudinea față de țărănime. Grecia nu a avut pînă după război o mișcare
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
aliații de nădejde Polonia, Cehoslovacia, România și Iugoslavia. Toate se numărau printre învingători, dar aveau totodată mari probleme cu minoritățile. Polonia reapăruse pe harta Europei, recuperînd teritoriile răpite prin împărțirea țării în secolul al optsprezecelea între Prusia, Rusia și Imperiul Habsburgic. Așa cum fuseseră trasate, granițele ei includeau o numeroasă minoritate ucraineană și rusească în răsărit și o considerabilă populație germană la frontiera de apus. Cehoslovacia îi cuprindea pe cehii din Austria și pe slovacii din Ungaria, alături de o minoritate germană compactă
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
au dat imediat seama de necesitatea formării unui front comun pentru a-și apăra cîștigurile. Cehoslovacia și Iugoslavia au semnat în august 1920 o alianță îndreptată în primul rînd împotriva Ungariei. După încercarea din 1921 a lui Karl, ultimul împărat habsburgic, de a recîștiga tronul Ungariei, statele au încheiat și alte acorduri. În aprilie 1921, Cehoslovacia și România au semnat un acord, urmat în iunie de unul similar dintre Iugoslavia și România. Pacturile acestea erau mai ales alianțe defensive îndreptate împotriva
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
amănunțită a evenimentelor de dinainte de 1 Decembrie 1918, o atenție aparte revenind rolului jucat de cele trei organizații care au fost cele mai active în cadrul lor: guvernul sîrb, Comitetul Iugoslav și Consiliul Național de la Zagreb. După înfrîngerea suferită în fața armatei habsburgice și marșul aducător de moarte de-a curmezișul Albaniei, un guvern sîrb în exil condus de prințul-regent Alexandru și avîndu-l tot pe Nikola Pašić ca prim-ministru și-a stabilit reședința în insula Corfu. Conducătorii sîrbi se aflau într-o
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
cele anterioare războiului. Pašić și majoritatea colaboratorilor lui urmăreau în primul rînd continuarea eforturilor în vederea realizării unității naționale. Scopul imediat era dobîndirea Bosniei-Herțegovina și a ieșirii la Adriatica. Ei doreau eventual să obțină teritoriile locuite de sîrbi aflate sub stăpînire habsburgică, în special Vojvodina. Serbia postbelică rămînea deci un stat ortodox centralizat, condus de dinastia Karagheorghevici. După cum am menționat, existase în trecut un oarecare entuziasm față de cooperarea sau chiar unirea cu alte popoare sud slave. Înainte de război, intelectualii și studenții se
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
studenții se aflaseră în fruntea celor care susțineau programul iugoslav. Cu toate acestea, Serbia nu avea nevoie de un stat iugoslav; guvernul ei controla un teritoriu național compact și avea aliați străini puternici. Liderii naționali croați și sloveni din Imperiul Habsburgic aveau o poziție diferită. În perioada războiului, cea mai mare parte a slavilor de sud au rămas loiali monarhiei; ofițerii croați s-au distins prin fapte vitejești pe cîmpul de luptă. Deși au existat și dezertări, în special atunci cînd
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
simplă extindere a sistemului administrativ sîrbesc asupra unui teritoriu mai întins. În schimb, în ciuda numeroaselor lor probleme divergente, liderii croați și sloveni erau uniți prin dorința de a crea mai întîi o unitate politică alcătuită din slavii sudici de pe teritoriul habsburgic. Odată instituită, această autoritate putea ajunge la o înțelegere cu guvernul sîrb. Admițînd ipoteza că Imperiul Habsburgic s-ar fi menținut, iar separarea s-ar fi dovedit a fi imposibilă, urma să fie adoptat un curs de acțiune asemănător în
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
divergente, liderii croați și sloveni erau uniți prin dorința de a crea mai întîi o unitate politică alcătuită din slavii sudici de pe teritoriul habsburgic. Odată instituită, această autoritate putea ajunge la o înțelegere cu guvernul sîrb. Admițînd ipoteza că Imperiul Habsburgic s-ar fi menținut, iar separarea s-ar fi dovedit a fi imposibilă, urma să fie adoptat un curs de acțiune asemănător în relațiile cu monarhia, politica de bază fiind Trialismul. În mai 1917, cei treizeci și trei de membri sud-slavi ai
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
bosniaci nu erau tratați separat. Acest act nu era altceva decît o declarație de intenții, neavînd nici o autoritate legală. Într-un fel, el lega totuși moral guvernul sîrb de o soluție iugoslavă în caz că războiul ar fi dus la dezmembrarea Imperiului Habsburgic o chestiune deschisă la momentul respectiv. Pe parcursul anului care s-a scurs după încheierea acestui acord nu a existat nici un indiciu privind intenția marilor puteri aliate de a distruge monarhia. Liderii sîrbi erau în continuare preocupați în primul rînd de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
preocupați în primul rînd de asigurarea, după încheierea păcii, a unei compensații teritoriale corespunzătoare. Pašić ar fi preferat și acum să dirijeze singur problemele slavilor de sud. Evenimentele finale au fost precipitate mai mult de acțiunile organizațiilor naționale de pe teritoriul habsburgic decît de deciziile Comitetului sau ale conducerii sîrbești. În ultimele săptămîni ale războiului, monarhia s-a destrămat într-adevăr în componentele ei naționale. Străduindu-se să-și mențină teritoriile în vechiul cadru, împăratul Karl, care îi succedase lui Franz Joseph
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
de la Praga au lansat o declarație de independență. Acțiuni similare au fost întreprinse în noiembrie și de conducerile revoluționare din Austria și Ungaria, unde au fost instituite guverne republicane. În fond, Imperiul se dizolvase de la sine. O soluție în cadrul comunității habsburgice nu mai era astfel o alternativă practică pentru nici o naționalitate. Într-o acțiune desfășurată paralel cu celelalte asociații naționale, în octombrie 1918 a fost format la Zagreb un Consiliu Național al slovenilor, croaților și sîrbilor. Această organizație și-a declarat
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
reprezentant al său în relațiile internaționale, conferind deci pentru prima oară acestui organism o autoritate reală. Acțiuni asemănătoare au avut loc și în Slovenia și Bosnia-Herțegovina. Pînă în ziua de 3 noiembrie, cînd a fost semnat un armistițiu între reprezentanții habsburgici și Aliați, slavii sudici din monarhie instituiseră o organizare politică care deținea efectiv controlul asupra teritoriilor naționale. Consiliul a trimis de asemenea o notă Aliaților, în care era exprimată dorința de unire cu Serbia și Muntenegru. Era necesar în acest moment să
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
lor. Era deci necesară stabilirea cît mai curînd posibil a statutului politic al acestor ținuturi. La Zagreb, exista totuși o divergență de opinii. Trumbić considera că ar fi fost mai bine să fie stabilită o uniune fermă a fostelor ținuturi habsburgice, după care să fie inițiate negocieri cu Belgradul pe picior de egalitate. Un alt grup, condus de Svetozar Pribičević, șeful Partidului Independent Sîrb, cerea unirea imediată. La întrunirea Consiliului Național, care a acceptat ultimul punct de vedere, o singură persoană
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
adunare națională ținută la Cetinje a proclamat detronarea lui Nicolae și unirea cu Serbia, evenimente similare avînd loc și în Vojvodina. Organizarea statului iugoslav a fost deci în primul rînd opera comitetelor naționale, inițiativa aparținînd slavilor de sud de pe teritoriul habsburgic. În cei doi ani care au urmat unificării, țara a fost guvernată de la Belgrad conform unei metode ce reprezenta practic o extindere a sistemului administrativ sîrb. Armata sîrbă era singura apărătoare a ținutului. Unitățile croate din armata habsburgică au fost
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
de pe teritoriul habsburgic. În cei doi ani care au urmat unificării, țara a fost guvernată de la Belgrad conform unei metode ce reprezenta practic o extindere a sistemului administrativ sîrb. Armata sîrbă era singura apărătoare a ținutului. Unitățile croate din armata habsburgică au fost demobilizate, iar foștii lor ofițeri nu au primit posturi de comandă în cadrul forțelor militare naționale. În ianuarie 1919, Stojan Protić din Partidul Radical Sîrb a devenit prim-ministru, Korošec fiind vicepremier, iar Trumbić ministru de Externe. A fost
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
a sîrbilor. În 1919, o facțiune a aripii stîngi s-a desprins de acest partid, formînd Partidul Democrat aflat sub conducerea lui Ljubomir Davidović și Svetozar Pribičević; aceștia jucaseră anterior un rol major în organizația politică a sîrbilor din monarhia habsburgică cunoscută și acum sub numele de prečani. Partidul acesta unea deci Serbia de fostele ținuturi habsburgice. Intrucît Partidul Radical și democrații sprijineau ideea unui guvern centralizat, aceste două formațiuni au putut coopera. În Croația, Coaliția Croato-Sîrbă a dispărut de pe scena
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Partidul Democrat aflat sub conducerea lui Ljubomir Davidović și Svetozar Pribičević; aceștia jucaseră anterior un rol major în organizația politică a sîrbilor din monarhia habsburgică cunoscută și acum sub numele de prečani. Partidul acesta unea deci Serbia de fostele ținuturi habsburgice. Intrucît Partidul Radical și democrații sprijineau ideea unui guvern centralizat, aceste două formațiuni au putut coopera. În Croația, Coaliția Croato-Sîrbă a dispărut de pe scena politică. Grupul care a preluat rolul dominant a fost Partidul Țărănesc Croat, fondat în 1904 de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
netrecut aflate în calea unirii a două popoare cu origini istorice și religioase diferite. Pînă atunci, cea mai mare parte a croaților trăiseră sub o administrație autonomă, avînd propria lor adunare și proprii lor lideri locali. Ei aparținuseră de Imperiul Habsburgic, care reprezenta o civilizație superioară față de aceea a Serbiei, fapt pe care ei îl repetau tot timpul sîrbilor. Obiecțiile lor față de stăpînirea habsburgică se refereau la numeroasele încercări atît ale Vienei cît și ale Budapestei de a anula independența care
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
sub o administrație autonomă, avînd propria lor adunare și proprii lor lideri locali. Ei aparținuseră de Imperiul Habsburgic, care reprezenta o civilizație superioară față de aceea a Serbiei, fapt pe care ei îl repetau tot timpul sîrbilor. Obiecțiile lor față de stăpînirea habsburgică se refereau la numeroasele încercări atît ale Vienei cît și ale Budapestei de a anula independența care le rămăsese. După ce luptaseră efectiv vreme de secole pentru a dobîndi o administrație autonomă, nu aveau acum de gînd să renunțe la acest
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
mulți dintre prečanii sîrbi, cărora nu le convenea deloc poziția pe care o ocupau în cadrul statului unificat. Majoritatea liderilor sîrbi erau profund nemulțumiți de obstrucția croaților. Ei se considerau eliberatorii slavilor de sud de sub ocupația străină, atît otomană cît și habsburgică; ideea aceasta făcea parte din mitologia lor națională. Acești liderii erau convinși totodată de faptul că sîrbii suferiseră mai mult decît celelalte naționalități în timpul războiului și doreau să fie recompensați cel puțin parțial pentru grelele lor pierderi. Ei erau ferm
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
să tulbure ulterior scena politică, una dintre problemele importante, cea a reformei agrare, a fost rezolvată. În Serbia și Muntenegru nu a fost întreprinsă nici o acțiune, deoarece pămînturile de aici erau deja ocupate de gospodăriile țărănești. Atenția principală era acordată fostelor teritorii habsburgice și otomane. Aici predominau încă marile moșii, deținute în special de musulmani, germani sau unguri. În februarie 1919, o lege fundamentală a instituit principiul abolirii obligațiilor țăranilor, al exproprierii moșiilor mari și al despăgubirii proprietarilor funciari. În general, obiectivul era
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
timp pentru introducerea reformei agrare; unele măsuri nu fuseseră aplicate în întregime nici măcar în preajma celui de-al doilea război mondial. Împărțirea pămîntului nu mai constituia totuși o problemă politică delicată. Condițiile deținerii pămîntului erau diferite în vechile zone otomane și habsburgice, astfel încît nu puteau fi aplicate aceleași metode peste tot. Să ne amintim că în Bosnia-Herțegovina nu se produsese în timpul administrației imperiale habsburgice nici o modificare a relațiilor dintre moșieri, care erau de obicei musulmani și kmeți, aceștia fiind în majoritate
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
mai constituia totuși o problemă politică delicată. Condițiile deținerii pămîntului erau diferite în vechile zone otomane și habsburgice, astfel încît nu puteau fi aplicate aceleași metode peste tot. Să ne amintim că în Bosnia-Herțegovina nu se produsese în timpul administrației imperiale habsburgice nici o modificare a relațiilor dintre moșieri, care erau de obicei musulmani și kmeți, aceștia fiind în majoritate creștini. Povara obligațiilor fusese extrem de grea aici. Întrucît domeniile nu fuseseră cultivate ca unități, ci mai curînd sub forma loturilor individuale deținute de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]